AKP ve CHP ortasında tartışma yaratan Mavi Vatan doktrini nedir?

Emekli Büyükelçi Tan, Somali Tezkeresi görüşmeleri sırasında Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) dış siyasetini eleştirerek şu tabirleri kullanmıştı:

“Osmanlı’yı ihya hayalleri kurdu; hudut ötesi harekâtlarla yetinmedi, denizaşırı maceralara yeltendi. Bir orta tutturduğu Mavi Vatan masalından, o da şartların zorlamasıyla, yani iktisadın iflası kapıya dayanınca, neyse ki hayli çabuk yüz geri etti.”

AKP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, 28 Temmuz’da Tan’ın “masal” tabirini “kabul edilemez, sorumsuz ve yakışıksız” olarak kıymetlendirdi.

Çelik “Bu, Türkiye’nin ulusal siyasetine karşı Yunanistan’ın kelamda tezlerine takviye veren, siyasi pusulasını kaybetmiş bir yaklaşımdır” dedi.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Lideri Devlet Bahçeli ve TBMM Milli Savunma Komisyonu Başkanı Hulusi Akar da Namık Tan’ı eleştirdi.

Tan’ın açıklamalarına CHP içinden de reaksiyon geldi.

Aynı vakitte emekli amiral olan CHP Genel Lider Yardımcısı Yankı Bağcıoğlu, “Mavi Vatan kavramı; Türkiye Cumhuriyeti’nin denizlerdeki hak, alaka ve menfaatlerinin somutlaşmış bir tabiridir…. Mavi Vatan konseptini anlatmak, açıklamak, öğretmek ve savunmak bir Türk amirali olarak benim görevimdir” yorumunu yaptı.

CHP ÖZEL GÜNDEMLE TOPLANDI

Tartışmaların akabinde CHP pazartesi günü “Mavi Vatan” gündemiyle toplandı.

Toplantıya CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in yanı sıra CHP Dış Politika Danışma Kurulu ve Ulusal Güvenlik Politikaları Danışma Kurulu üyeleri de katıldı.

Toplantının akabinde düzenlenen basın toplantısında partinin Mavi Vatan doktrinine yaklaşımı açıklandı.

CHP Parti Sözcüsü Deniz Yücel, Yankı Bağcıoğlu ve Namık Tan’ın da katıldığı basın toplantısında şu tabirleri kullandı:

“CHP, memleketler arası hukuktan doğan haklar çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin denizlerdeki legal hak ve menfaatlerinin korunmasının her vakit savunucusu olmuştur. Bizim için Mavi Vatan; Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz’deki yasal çıkarlarımızdan bir adım bile geri atmamaktır. CHP, onlarca yılın emeğine dayanan Mavi Vatan uygulamalarının takipçisidir.”

İktidarın Mavi Vatan doktrinini yalnızca seçim periyotlarında hatırladığını ve iç siyaset materyali olarak kullandığını savunan Yücel, CHP’nin uygulamada eksik gördüğü noktalara da dikkat çekti.

Yücel basın toplantısında Namık Tan’ı savunarak “Son derece yerinde tespitler ve tanımlamalar içeren konuşmanın bir kısmı, adeta cımbızlanarak iktidara yakın toplumsal medya üzerinden bir linç kampanyası başlatılmıştır” dedi ve Ömer Çelik’i özür dilemeye davet etti.

Çelik ise CHP’nin basın toplantısının akabinde yaptığı açıklamalarda Namık Tan’ın konuşması ile ilgili “Hiçbir cımbızlama yoktur. Direkt Mavi Vatan kavramının omurgasına saldıran bir konuşmadır” yorumunu yaptı.

Çelik, “Sayın Namık Tan’ın dış siyaset ile ilgili ortaya koyduğu değerlendirmeler, uygulama imkanı bulsaydı, Türkiye’nin elinde Mavi Vatan diye bir alan kalmayacaktı. Ege’deki ve Akdeniz’deki hak ve menfaatlerimizi kaybedecektik” dedi.

DOĞU AKDENİZ STRATEJİSİNİN TEMELİ

Tartışmanın odağındaki Mavi Vatan doktrini, Türkiye’nin karasularındaki haklarının en az kara hudutları kadar kıymetli olduğu argümanına dayanıyor.

Mavi Vatan kavramını birinci ortaya atan kişi emekli tümamiral Cem Gürdeniz.

Gürdeniz’in birinci sefer 2006 yılında kullandığı kavrama son halini veren kişi ise müstafi tümamiral ve akademisyen Cihat Yaycı.

Gürdeniz ve Yaycı, Mavi Vatan doktrinini nasıl geliştirdiklerini 2020 yılında BBC Türkçe’ye verdikleri mülakatlarda ayrıntılarıyla anlatmıştı.

Gürdeniz ve Yaycı, Türkiye’nin etrafındaki denizlerde 462 bin kilometrekarelik bir alanın memleketler arası hukuk çerçevesinde Ankara’nın yetki alanında olması gerektiğini savunuyor. Bunun siyasi, ekonomik, askeri ve güç alanındaki tesirlerine vurgu yapıyor.

Bazı uzmanlara nazaran Türkiye’nin son yıllarda Doğu Akdeniz’deki diplomatik ve askeri teşebbüslerinin temelinde Mavi Vatan doktrininin asılları yatıyor.

Ancak bu stratejinin Irak, Somali, Katar ve Libya’yı da içine alan geniş bir alanda, yalnızca denizlerde değil karada da uygulandığı yorumları yapılıyor.

Türkiye ile Libya ortasında 2019’da imzalanan deniz yetki alanlarının belirlenmesi muahedesi, Mavi Vatan doktrininin somut adımlarından biri olarak görülüyor.

Türkiye’nin son yıllarda artan hudut ötesi varlığı ve askeri üslerinin de bu strateji ile uyumlu olduğuna işaret ediliyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da konuşmalarında sık sık “Mavi Vatan” kavramını kullanıyor.

Mavi Vatan doktrinini, Türkiye’nin dış siyasetinde diplomasinin tesirini azalttığı ve militerleşmeyi ön plana çıkarttığı gerekçesiyle eleştirenler de var.