ABD-Rusya takas anlaşması: Serbest kalanlar kimler?

Batılı ülkeler ve Rusya arasında tarihi bir tutuklu takası gerçekleşti. Takas kapsamında 24 tutuklu serbest kalırken, Cumhurbaşkanlığı Ankara’da MİT’in operasyonuyla gerçekleşen değiş tokuşta 2 de çocuk olduğunu bildirdi.

Rusya’da hapsedilen, aralarında Wall Street Journal gazetesi muhabiri Evan Gershkovich’in bulunduğu üç ABD vatandaşı, Batı ile Rusya arasında yapılan tutuklu takası anlaşmasıyla serbest bırakıldı.

Serbest kalan diğer Amerikan vatandaşları eski Deniz Piyadesi Paul Whelan ve Rus-Amerikan vatandaşı radyo gazetecisi Alsu Kurmasheva.

Amerikan yeşil kart sahibi Rus muhalif siyasetçi Vladimir Kara-Murza’nın da ABD’ye gönderileceği belirtildi.

Almanya’da cezaevinde bulunan ve Alman yetkililer tarafından Rusya Dış İstihbarat Servisi (FSB) subayı olmakla suçlanan Vadim Krasikov da takas edilen kişiler arasında.

Günlerdir Batı ve Rusya arasında bir tutuklu takası yapılacağı spekülasyonları yer alıyordu.

Takasta en çok ismi geçen kişiler kimler?

Evan Gershkovich

ABD’li gazeteci Evan Gershkovich, geçtiğimiz günlerde casusluk suçlamalarından hüküm giydikten sonra yüksek güvenlikli bir Rus hapishanesinde 16 yıl hapse mahkum edilmişti.

Wall Street Journal muhabiri, ilk olarak geçen Mart ayında iş için gittiği Moskova’nın 1600 kilometre doğusundaki Yekaterinburg kentinde güvenlik güçlerince tutuklanmıştı.

Savcılar, Gershkovich’i Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı CIA için çalışmakla suçlamıştı. Gazete ve ABD yönetimi iddiaları kesin bir dille reddetmişti.

Gershkovich, Soğuk Savaş’ın 30 yıldan uzun süre önce sona ermesinden bu yana Rusya’da casusluk suçlamasıyla tutuklanan ilk ABD’li gazeteci olmuştu.

Reuters

Paul Whelan

54 yaşındaki Paul Whelan, 2018’de Moskova’da casusluk şüphesiyle tutuklanmasından sonra 2020’de 16 yıl hapis cezası aldı.

ABD’li eski Deniz Piyadesi ABD, Kanada, İngiltere ve İrlanda olmak üzere dört ülkenin vatandaşlığına sahip.

Avukatı, Whelan’ın Mordovya bölgesindeki bir hapishanede tutulduğunu söylemişti.

2008’de disiplinsizlik suçlamasıyla ordudan atılan Whelan, güvenlik danışmanı olmuş ve iş için Rusya’ya gitmişti.

Aralık 2018’de Rus istihbaratı FSB tarafından tutuklandı ve Moskova’da “casusluk yaparken” yakalandığı iddia edildi. Ailesi iddiaları hep reddetti.

Alsu Kurmasheva

Reuters

Gershkovich’in hüküm giydiği gün Rus-Amerikan gazeteci Alsu Kumasheva da gizli bir yargılamanın ardından altı buçuk yıl hapse çarptırıldı.

ABD yönetiminin fonladığı Radio Free Europe/ Radio Liberty’de editörlük yapan Kurmasheva Rus ordusu hakkında sahte bilgi yaymak suçlamasından hüküm giydi.

Eşi Pavel Butorin, Kurmasheva’nın “Say No To War” (Savaşa Karşı Çık) adlı kitabı yüzünden tutuklandığını söyledi. Kitap radyonun Tatar-Başkır servisince yayımlandı ve Ukrayna’daki savaşa karşı çıkan Rusların hikayelerinin derlemesiydi.

ABD ve Rusya vatandaşlığı bulunan Kurmasheva eşiyle ve iki kızıyla birlikte Prag’da yaşıyordu.

2023’te Rusya’ya annesini görmek için gittiğinde Kazan Uluslararası Havaalanı’nda durduruldu ve her iki pasaportuna da el konuldu.

Vladimir Kara-Murza

Getty Images

Rusya’da Ukrayna savaşını eleştirdiği için “vatana ihanet” dahil bir dizi suçlamayla yargılanan muhalif siyasetçi Vladimir Kara-Murza geçen yıl 25 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.

“Vatana ihanet” yanı sıra Rus ordusu hakkında “yanlış” bilgi yaymak ve “istenmeyen bir örgüte üye olmak” suçlamaları da yöneltilen Kara-Murza bu suçlamaları reddetti.

Kara-Murza Moskova’da mahkemede verdiği ifadesinde “Söylediğim her kelimenin arkasındayım. Bunların hiçbirinden pişmanlık duymadığım gibi, gurur da duyuyorum” demişti.

42 yaşındaki Kara-Murza, Kremlin’in “özel askeri operasyon” olarak adlandırdığı Ukrayna savaşını eleştirmesinin yanı sıra, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve hükümetinin muhaliflere baskı uygulamasına da tepki gösteriyordu.

Vadim Krasikov

Reuters

Almanya’da cezaevinde bulunan ve Alman yetkililer tarafından Rusya Dış İstihbarat Servisi (FSB) subayı olmakla suçlanan Vadim Krasikov da takas edilen kişiler arasında.

FSB tetikçisi olduğu iddia edilen Krasikov, 2019 yılında Berlin’deki bir parkta eski bir Çeçen ayrılıkçıyı vurarak öldürdüğü için Almanya’da müebbet hapse mahkûm edildi.

Alman yargıçlar, cinayetin Rus devleti tarafından emredildiğini ve araştırmacı basın kuruluşu Bellingcat’in Krasikov’u Rusya’nın istihbarat servislerinin gizli bir elit birimiyle ilişkilendirdiğini söyledi.

Avukatı aracılığıyla Krasikov yanlış tanımlandığını ve bir Rus inşaat mühendisi olduğunu iddia etti.

Putin bu yılın başlarında, isim belirtmeden, “Avrupa başkentinde bir haydutu ortadan kaldıran Rus bir vatanseverin” hapisten serbest bırakılmasını istediğini söylemişti.

İlya Yashin

Getty Images

İlya Yashin, karşı çıktığı Ukrayna işgali başladığında tutuklanacağına o kadar emindi ki, dişlerinin sağlıklı olduğundan emin olmak için diş hekimine gitmişti.

Hapishanede diş hekimi bulamayacağını biliyordu.

Öldürülen muhalif politikacı Boris Nemtsov’un yakın çalışma arkadaşı ve gençlik yıllarından beri muhalif bir eylemci olan İlya Yashin, Rus Ordusu hakkında “sahte bilgiler” yaymaktan suçlu bulundu.

Suçlama Yashin’in bir YouTube yayınında cepheden gelen kanıtlarla Buça’da sivillerin öldürülmesinden bahsetmesiyle ilgiliydi.

Yashin mahkemede ceza almadan önce hiçbir pişmanlığı olmadığını söylemiş, “Hükümetinizin döktüğü kanla utanç içinde ölmektense, hapiste 10 yıl geçirmek daha iyi” demişti.

Yashin, sekiz buçuk yıl hapis cezası aldıktan sonra, hapiste de savaşı kınamaya devam etti.

Yashin’in daha önce takas edilmek istemediği belirtilmişti, ancak adı Cumhurbaşkanlığı’nın yayımladığı listede yer aldı.

Oleg Orlov

EPA

Rus insan hakları aktivisti Oleg Orlov, Rusya’yı faşist bir devlet olarak nitelendirdiği ve Ukrayna’daki savaşı eleştirdiği için Şubat ayında hapse atıldı.

Daha önce Nobel ödüllü Memorial örgütünün başkanlığını yapan Orlov, Rus silahlı kuvvetlerini “defalarca itibarsızlaştırdığı” gerekçesiyle iki buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Temmuz ayında cezasına karşı yaptığı temyiz başvurusunda 71 yaşındaki yazar, Rus adalet sistemini Nazi Almanyası ile kıyaslamıştı.

Cezası yeniden yargılanmasının ardından verildi. Geçen yıl Ekim ayında yapılan ilk duruşmada 150.000 ruble (1630 dolar) para cezası almış ve serbest kalmıştı.

Daha sonraki mahkumiyeti savaş karşıtlarına yönelik baskıların sertleştiğine işaret ediyordu.