Altunöz: Bilhassa güç, inşaat, perakende ve sanayi üzere bölümlerde kepenk kapatmalar yükselebilir

Sinop Üniversitesi Bankacılık ve Finans Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Utku Altunöz, gelecek devirlerde daha fazla iflasın meydana gelmesinin mümkün olduğuna dikkat çekerek “Talep yetersizliği yaşayan bölümler, artan maliyetlerle baş edemeyebilir ve iflas riskiyle karşı karşıya kalabilir” dedi.

Gelirlerin enflasyon karşısında kıymet kaybetmesi nedeniyle yurttaşların daha fazla borçlanmaya yönelebileceğine işaret eden Prof. Dr. Utku Altunöz ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.

HEDEFLER TUTMAZ

Orta vadeli programda (OVP) başta enflasyon, işsizlik ve büyüme ile ilgili maksatları ne kadar gerçekçi buluyorsunuz?

OVP’nin gerek içsel tutarlılık gerekse sunduğu hareketler istikametinden beklentileri karşılamaktan uzak bir yapıda olduğu görülebilmekte. Enflasyonun düşürülmesi için daha sıkı para siyasetleri gerekebilir, lakin büyüme gayeleriyle bu siyasetin dengelenmesi sıkıntı olabilir. İşsizlik tarafında ise yapısal ıslahatlar olmadan maksatlara ulaşmak sıkıntı görünüyor. Geçmiş OVP maksatlarına ulaşılamamasını maalesef bu OVP’de de yaşanacağını düşünüyorum. 2021’den bu yana gerçekleşen resmi hükümetin hedeflediği enflasyondan çok daha yüksek seyrediyor. OVP’deki büyüme gayeleri aşağı istikametli revize edildi. Yeni OVP, enflasyonla birlikte iktisatta sakinliğin da tıpkı periyotta yaşanacağını ortaya koyuyor.

Bakan Mehmet Şimşek öncülüğünde uygulanan iktisat programı iktisattaki gerçek meseleleri çözmeye yetiyor mu?

Şimşek’in iktisat idaresi, bilhassa rasyonel siyasetlerle piyasa inancını sağlamaya odaklanıyor. Bu çerçevede, sıkı para siyasetleri ve mali disiplini önceleyen bir yaklaşım benimseniyor. Türkiye’nin iktisat meseleleri yalnızca para ve mali siyasetlerle çözülebilecek seviyede değil. Bilhassa yapısal ıslahatlar, enflasyon, işsizlik, dış borçlar, cari açık ve TL’nin bedel kaybı üzere temel problemler, daha uzun vadeli ve kapsamlı tahliller gerektiriyor. Program, esnek ve garantisiz çalışma biçimlerini yaygınlaştırmayı hedefliyor. Çalışanların alım gücü düşerken hükümetin enflasyonla çabası yetersiz kalıyor. Program gelir ve vergi adaleti sağlamaktan uzak görülüyor.

CİDDİ BELİRSİZLİK VAR

Ekonomideki en temel sorunlar neler, tahlil için asıl atılması gereken adımlar hangileri?

Türkiye, uzun müddettir yüksek enflasyon sorunu yaşıyor. Enflasyon, hem maliyet artışları hem de beklenti idaresi açısından iktisatta önemli bir belirsizlik yaratıyor. Enflasyonla çabada öncelikle Merkez Bankası’nın bağımsızlığı ve kredibilitesi sağlanmalı. Türkiye’nin cari açık sorunu, döviz kuru oynaklıklarını artırmakta ve dış borç stokunun sürdürülebilirliğini tehlikeye sokuyor. Cari açığın kalıcı bir halde düşürülmesi için ihracata dayalı bir büyüme modeli benimsenmeli, katma pahalı üretim teşvik edilmeli. Yüksek işsizlik oranları, bilhassa genç nüfus ortasında değerli bir sorun olmaya devam ediyor. İnsan onuruna yaraşır iş şartlarını teşvik eden istihdam siyasetleri benimsenmeli ve garantisiz çalışma biçimlerinin yaygınlaşması önlenmeli. Döviz rezervlerinin artırılması, kur dalgalanmalarının minimize edilmesi açısından kritik bir rol oynayacak. İktisatta kalıcı düzgünleşme lakin kapsamlı ve uzun vadeli bir ıslahat süreciyle sağlanabilir.

Türkiye’nin yabancı yatırıma da gereksinimi var, yatırım çekmek için hangi adımlar atılmalı?

Bağımsız yargı, adil karar alma sistemleri ve hukukun üstünlüğü yabancı sermaye için kritik itimat ögeleridir. Türkiye’nin ekonomik ve politik istikrarını teminat altına alması, yabancı sermaye akışını teşvik eder. Ani misyondan almalar ya da kurumsal yapıda istikrarsızlık, yatırımcılar açısından büyük bir risk oluşturur.

GIDAYA, KİRAYA PARA YETMEZ

Yurttaşın gelir erimesi devam ediyor. Yurttaşı nasıl günler bekliyor?

Yurttaşın gelir erimesi, bilhassa yüksek enflasyon ve TL’nin kıymet kaybı nedeniyle önemli boyutlara ulaşmış durumda. Besin, güç ve kira üzere kalemlerdeki fiyat artışları, düşük ve orta gelirli haneler üzerinde önemli bir baskı yaratıyor. Enflasyon denetim altına alınmadıkça, hanehalklarının gerçek gelirleri düşmeye devam edecek. Sabit gelirli yurttaşlar, maaş artırımları enflasyonun gerisinde kaldıkça, bilhassa temel besin, kira ve güç harcamalarını karşılamakta zorlanacaklar. Yatırım yapma kapasitesi azalan haneler, uzun vadede ekonomik güvenliklerini kaybedebilirler. Gelirlerinin enflasyon karşısında bedel kaybetmesi nedeniyle yurttaşlar borçlanmaya daha fazla yönelebilir. Fakat artan borçlanma finansal gerilim yaratabilir ve hanehalkı borçlarının sürdürülebilirliğini tehlikeye atabilir. Gelir erimesini ve hissedilen enflasyonu hafifletmek için hükümetin, enflasyonla uğraşta kararlı adımlar atması ve toplumsal takviye programlarını genişletmesi gerekmektedir. Aksi halde hanehalkları için ekonomik şartlar daha da zorlayıcı hale gelebilir.

TL PAHA KAYBEDEBİLİR

Yılsonuna yaklaştık, büyüme, döviz kuru, faiz, cari açık tarafında öngörüleriniz neler?

2024’te Türkiye’nin büyüme suratında bir toparlanma öngörülse de iç talep zayıflığı ve global talepteki daralma büyüme suratını baskılayabilir. Yüksek enflasyon ve dış borç servisleri nedeniyle TL’de paha kaybı görülebilir. 2025’te enflasyon beklentilerinin uygunlaşması durumunda faiz oranlarının düşmesi beklenebilir. 2024 yılında cari açık, yüksek ithalat maliyetleri ve güç bağımlılığı nedeniyle genişlemeye devam edecek. 2024 ve 2025’te yüksek enflasyon Türkiye iktisadının en kıymetli problemlerinden biri olmaya devam edebilir. Türkiye iktisadı, büyüme ve döviz kuru açısından bir dizi zorlukla karşı karşıya kalabilir. Faiz oranlarındaki yüksek düzeyler, enflasyonu denetim altına alırken büyüme üzerinde baskı yaratabilir.

KOBİ’LER ZORLANACAK

Önümüzdeki devirlerde daha fazla iflas bekliyor musunuz?

Özellikle faiz oranlarının yüksekliği ve enflasyonist baskılar, şirketlerin borçlanma maliyetlerini artırarak nakit akışlarını zorluyor. Bu durum, iflas ve konkordato müracaatlarında artışa neden oluyor. Önümüzdeki periyotlarda daha fazla iflasın meydana gelmesi mümkün. Bilhassa KOBİ’ler ve düşük kârlılıkla çalışan firmalar, finansmana erişim konusunda daha büyük zorluk yaşayabilir. Güç fiyatları, hammaddeler ve işgücü maliyetleri üzere kalemlerdeki artışlar, kârlılıklarını koruyamayan firmalar için büyük bir tehdit oluşturuyor. Bilhassa güç, inşaat, perakende ve sanayi üzere yüksek maliyetli kesimlerde iflasların artması beklenebilir. Şayet ekonomik şartlarda süratli bir güzelleşme gerçekleşmezse, şirketlerin bu cins risklerle karşı karşıya kalması mümkündür.