Atatürk’ün ‘bozkurt simgesine’ yönelik düşüncelerini tarihçi Hakkı Uyar yorumladı: ‘İhtiyaç arma değil akıl’

Milli futbolcu Merih Demiral, Avusturya maçında attığı golü bozkurt işareti yaparak kutladı. UEFA bu işaret nedeniyle Demiral’a iki maç ceza verdi. Bozkurt işareti spor camiasından siyasilere kadar kamuoyunda gündem oldu. Yurttaşlar sosyal medyada yaptığı paylaşımlarda ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün bozkurt simgesine yönelik düşüncelerini tartıştı.

Kimisi montaj olan görüntüler ve yazıların arasından Prof. Dr. A. Afetinan’ın 1998 yılında basılan “M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım” isimli kitapta yer alan Atatürk’ün konuya ilişkin demeçleri dikkat çekti. Kitapta yer alan bilgilere göre Cumhuriyetin ilanının ardından Türkiye Cumhuriyeti’nin simgesi, armasına yönelik bir tartışma başladı. Arma için Ergenekon Destanı’ndan esinlenerek yapılan kurt başlı çeşitli çizimler Atatürk’e sunuldu. Atatürk ise “Masalları bırakınız. Her şeyin kaynağı insan zekâsıdır. Siz bana zekânın simgesini, zekânın armasını arayınız. Bu dünyada her şey insan kafasından çıkar. Bir insan başının ifade edemeyeceği hiçbir şey tasavvur edemiyorum” yanıtını verdi.

Afetinan’ın kitabını gazetemiz Cumhuriyet yayımlayarak okurlarına armağan etmişti.

‘ÜMMETTEN MİLLETE GEÇİŞ’

Konuyu Cumhuriyet’e değerlendiren tarihçi Prof. Dr. Hakkı Uyar, Cumhuriyetin ilk yıllarında çıkan pullarda, ilk olarak 1927 yılında basılan paraların iki tanesinde ve 1947 yılında kurulan Petrol Ofisi’nin armasında bozkurt kullanıldığını anımsattı. Uyar, “Türk tarihinin İslam tarihinden de Osmanlı tarihinden de eski olduğunu anlatmak için, bizim ümmetten millete geçişimizin bir aracı olarak görüldüğü için bozkurt kullanılmış. 1920’li yıllarda kullanılan bozkurtta bir turancı düşünce, bir siyasal fikir yok. Türklerin Orta Asya kökenine vurgu yapma amacı var” dedi.

Uyar, Atatürk’ün cümlelerine yönelik ise “Atatürk bizim bağımsızlığımızı sağladı ama aynı zamanda da çağdaş bir toplum yaratmaya çalıştı. Çağdaş, uygar bir toplum yaratmak için hayvansal bir sembole ihtiyacımız yok. Akla ihtiyacımız var. Akıl ve bilime gönderme yapmış. Milli kimliğin keşfinde bozkurda şüphesiz gönderme yapılmış ama yol gösterici olarak da akıl ve bilim gösterilmiş” ifadelerini kullandı.

‘SİYASETTEN AYRI’

Bozkurt işaret ve simgesine siyasetten ayrı bakılması gerektiğini vurgulayan Uyar, “1960’lı yıllardan bugüne bakarak kurt kavramına MHP ve Ülkü Ocakları üzerinden gönderme yapıyoruz. Oysa bozkurdun kullanımı MHP ile ilintili olan bir şey değil. Ama bugün ondan bağımsız olarak söylememiz de mümkün değil. Kavramları bu tip siyasal kimlikten kurtarılıp bağımsız olarak değerlendirmek, milli kimliğin bir parçası olarak görmek, kuruluş sürecinde bu şekilde kullanıldığını görmek gerekir. Nasıl Atatürk CHP’nin, İslam AKP’nin tekelinde değilse, bozkurt da MHP’nin tekelinde değil” dedi.

NÂZIM GÖNDERMESİ

Uyar, Nâzım Hikmet’in “Kuvayı Milliye’den” şiirinde yer alan “Sarışın bir kurda benziyordu. Ve mavi gözleri çakmak çakmaktı. Yürüdü uçurumun başına kadar, eğildi, durdu. Bıraksalar ince, uzun bacakları üstünde yaylanarak ve karanlıkta akan bir yıldız gibi kayarak Kocatepe’den Afyon ovasına atlayacaktı” dizelerine de gönderme yaptı.