Ayasofya’nın altında insanlık tarihini değiştirecek keşif: Roma hazinesi ve gizli geçitler 1600 yıl sonra aydınlanıyor

1500 yıldır İstanbul’un simgesi olan Ayasofya, mimarisi ve tarihi kadar altında sakladığı gizemlerle de ilgi çekiyor. Milliyet’e konuşan Prof. Dr. Hasan Fırat Diker, Ayasofya’nın altındaki tüneller ve mezar odalarının önemini vurgulayarak, “Bu yapılar sadece efsanelerle değil, bilimsel araştırmalarla incelenmeli,” diyor.

Yakın zamanda ziyarete açılması planlanan yer altı tünelleri, hem arkeologların hem de tarih meraklılarının dikkatini çekiyor. Ancak, bu alanların bakımsızlık ve ilgisizlik nedeniyle ciddi şekilde zarar gördüğüne dikkat çekiliyor.

Tünellerin bilinmeyen hikayesi

Ayasofya’nın altındaki tünellerin birçoğu su isalesi, yağmur suyunun tahliyesi ve havalandırma amacıyla yapılmış. Roma ve Bizans döneminden kalma bu altyapılar, 1600 yıllık bir geçmişe ışık tutuyor. Bazı tünellerin dar yapısı, dönemin mühendislik anlayışını gözler önüne sererken, kimi bölümlere yalnızca sürünerek girilebiliyor.

Prof. Dr. Diker, “Tüneller, sadece su künkleri için değil, bazı bölümlerde mezar odaları ve gizli mahzenler için de kullanılmış. Bu alanlar temizlendikçe tarihe dair yeni bulgular ortaya çıkabilir,” dedi.

Tavanlarda çökmeler, tünellerde moloz

Tünellerin önemli bir kısmı, yıllar içinde hasar almış durumda. Yer yer çökmeler ve moloz yığınları, bu alanların kapsamlı bir şekilde temizlenmesi gerektiğini gösteriyor. Mimar Sinan’ın güçlendirme projeleri sırasında eklenen drenaj kanalları ve payandalar, yapının yıkılmasını önlemiş olsa da, yer altı yapılarının ihmal edilmesi büyük bir kayıp olarak görülüyor.

Mezar odaları ve Roma’nın izleri

Ayasofya’nın altındaki mezar yapıları, Roma dönemi mezar geleneklerine ışık tutuyor. Özellikle 4. yüzyıla tarihlendirilen hipoje yapıları, ilk Ayasofya inşa edilmeden önceki döneme ait. Bu mezarların ve tünellerin temizlenip ziyarete açılmasıyla İstanbul’un çok katmanlı tarihi daha iyi anlaşılacak.

‘Hurafelerden çok bilime ihtiyaç var’

Ayasofya hakkında birçok efsane dolaşıyor; Viking yazıtları, Hızır’ın parmağına ait olduğu düşünülen izler, Venedikli Enrico Dandolo’nun mezarı gibi hikâyeler, yapının mistik yönünü öne çıkarıyor. Ancak Prof. Dr. Diker, “Ayasofya’nın hurafelerden çok bilime ihtiyacı var. Yer altı yapılarının onarımı, mimarlık tarihi ve arkeoloji adına büyük önem taşıyor,” diye belirtti.

Tünellerden çıkacak sürprizler

Prof. Dr. Diker, “Tünellerin temizlenmesiyle İstanbul’un tarihine ışık tutacak önemli arkeolojik bulgular ortaya çıkabilir. Henüz ne tür sürprizlerle karşılaşacağımızı bilmiyoruz, ancak her adımda geçmişin sırlarını çözmeye bir adım daha yaklaşacağız,” dedi.

Ayasofya’nın hem yer üstü hem de yer altı yapılarının korunması ve dünya turizmine kazandırılması, yalnızca Türkiye için değil, uluslararası kültür mirası için de büyük bir kazanım olarak görülüyor.