Bülent Deniz: Kart borçları artıyor. Takibe düşenler sonbaharda 1 milyonu bulacak. Talep yok lakin fiyatlar daima yükselişte

Tüketici Birliği Federasyonu Genel Lideri Mehmet Bülent Deniz, cepteki paranın tüketicinin zarurî gereksinimlerini karşılayacak seviyede olmadığına işaret ederek “Bu durum tüketicinin kredi kartı borcunu şişiriyor. Yasal takibe giren kişi sayısı sonbaharla birlikte 1 milyonu bulacak. Talep olmadığı halde eserlerin fiyatları yükseliyor. Tüketici itimat endeksi ile enflasyonun kesişme noktası var. Orası bir felaket noktası. Çok önemli bir yoksulluk felaketiyle karşı karşıya kalacağız” dedi.

Mehmet Bülent Deniz ile tüketicinin sıkıntılarını konuştuk.

Son periyotlarda yurttaşın ana gündemi ne, neyle dertleniyor?

Yurttaşların ana gündemi artırım. 2018’den bu yana yükselen bir enflasyon var. Bilhassa 2021’de faiz indirimiyle başlayan ve daha da sertleşen bir süreç. Kart borcundan ötürü yasal takibi düşen kişi sayısında her ay korkutucu biçimde artışlar var. Hem takibe düşen kişi sayısı, hem de harcama ölçüsü artıyor. Beşerler bilhassa 2022’den bu yana tüketim alışkanlıklarını değiştirmek zorunda kaldılar. Mesela konser, müzik, cümbüş, sanat, turizm üzere ihtiyaçlarınını erteliyorlar. Bilhassa zarurî temel muhtaçlıkları için bütçe yapıyor. Cepteki nakit para hiçbir vakit tüketicinin acil mecburî muhtaçlıklarını karşılayamadığı için market, fatura ödemeleri, eğitim, sıhhat masrafları artık kredi kartıyla yapılıyor. Bu da ister istemez tüketicinin kredi kartı borcunu şişiriyor. İddialarımıza nazaran işte ekim ayı üzere Türkiye iktisadı çok önemli bir ıstırap yaşanacak.

GÜVEN AZALIYOR

Nasıl bir problem?

Tüketici inanç endeksi ve TÜFE’yi çok yakından takip ediyoruz. Hüküketin izlediği iktisat siyasetleri sonucu, tüketici itimat endeksi son aylarda düşüyor. Hükümetin savına nazaran tüketici almadığı vakit enflasyonun düşmesi gerekirdi. Lakin bu türlü olmadı. Hem inanç düşüyor hem de enflasyon yükselmeye devam ediyor. Tüketici inanç endeksi ile enflasyonun kesişme noktası var. Orası bir felaket noktası. tam bir sakinlik noktasıdır. Talep olmadığı halde eserlerin fiyatları yükseliyor. Bunun tepe noktasını Ekim 2024’te göreceğiz üzere. Yani ekim ayında felaket başlayacak. 

Yurttaş açısından nasıl bir felaket, neler yaşanacak?

Geçen ağustostan bu yana tüketiciye borçlanmayın diyoruz. Lakin bu çok karşılığı olan bir davet değilmiş. Zira tüketici pazara çıktığında kredi kartını kullanmak zorunda. Akşam konuta ekmek, peynir, patates, soğan götürmek istiyorsa mecburen kredi kartı kullanıyor. Bu yaz beşerler otobüs biletleri değerli olduğu için memleketlerine gidemedi. Temmuz, ağustos ve eylülde enflasyonda hissedilebilir düşüş sağlanmazsa, inanç endeksinin de düşüşüyle önemli bir sakinlikle karşı karşıya kalacağız. Bu üretimin yapılmaması, tüketimin olmaması, borçların ödenmemesi manasına geliyor. Bunu 2001, 1994 krizinde de gördük. 

Ekim ayıyla birlikte tüketicinin kapısına icra memuru gelecektir. İki ekmek yerine artık bir ekmekle doymaya çalışacaktır. Okula giden çocuğuna ayakkabı alamayacaktır. Bu çok makûs bir tablodur. Şayet hükümetin istediği, peynir almayalım, su içmeyelim, ekmek almayalım ise ve bu halde enflasyon düşecekse bunun denemesini artık görüyoruz. Satın almıyoruz lakin enflasyon yükselmeye devam ediyor. Demek ki yanlış giden bir şeyler var.

Tüketici hak arama uğraşında yasal yollara başvurma konusunda nasıl, hakkını arıyor mu?

Bizim ömürüz 1995’te çıktı. Türkiye’de tüketicinin hakkını arayabileceği çok uygun bir yasa. 2008’den bu yana tüketici rastgele bir halde cebindeki paranın karşılığını almadığını düşündüğünde çabucak şikâyet yoluna gidiyor. Bize geliyor, hakem heyetlerine gidiyor, mahkemeye gidiyor, toplumsal medyada yazıyor. Çok hakkını arayan ve istekli bir tüketici profili var.

YÜZDE 55’İ TÜKETİCİ LEHİNE

Kararlar daha çok kimin lehine çıkıyor?

Eskiden müracaatlarda tüketici lehine daha fazla karar çıkardı. Ancak son periyotlarda tüketicilere e-Devlet üzerinden müracaat hakkı getirildi. O başvurulardaki birtakım evrak eksikleri nedeniyle tüketici aleyhine kararlar da çıkmaya başladı. Şu anda tüketicinin açtığı davalarda yüzde 55-60 civarında kısmını tüketiciler kazanıyorlar. En fazla şikâyet uçak rötarları, yüksek faturalar konusunda yapılıyor.

SEPET 3 BİN LİRAYA ÇIKTI

Siz marketlerdeki 333 farklı eserin fiyat endeksini açıklıyorsunuz, orada tablo nasıl fiyatlar artıyor mu?

Hükümet mayıs ayından sonra enflasyon düşecek demişti, fakat olmadı. Artırımlar seçim devrinde artırımlar biraz azalmıştı, artık yine fiyatlar artıyor. Bizim incelediğimiz eserlerin fiyatları ocak ayında yüzde 6.55, şubatta yüzde 3, martta yüzde 2, nisanda yüzde 5.28, mayısta yüzde 1.50, haziranda yüzde 3.42 arttı. 2024’ün birinci yarısında market sepeti harcaması yüzde 23.73 arttı. Ocakta 2 bin 551 TL olan market sepeti, haziranda 3 bin lirayı aştı.

1 MİLYON KİŞİ TAKİBE DÜŞECEK

Kart borçları için durum sizin öngördüğünüz kadar vahim mi?

Toplumun büyük bölümünün geliri, ömrünü sürdürebilmek için yapması gereken harcamaya yetmiyor. 2024 Ocak-Mayıs periyodunda 750 bin kişi kişisel kredi ve kredi kartı borcunu ödeyemediği için yasal takibe düştü. Bu aile fertleriyle 3 milyonluk nüfusa işaret ediyor. Takibe düşen kişi sayısı 1 milyona çıktığında aileleriyle birlikte direkt 5 milyon kişiyi etkilemiş olacak. Tüketicinin borcu 72 milyar TL’ye ulaştı. 3 milyon yurttaşımız iktisattan büsbütün kopmuş, icra kapısına düşmüştür. Sokağın iktisadı bu olumsuzluğun giderek artacağını gösteriyor. Yurttaş kredi kartı borcunun minimum fiyatını bile ödeyemez durumda. Ödeyemedikleri vakit kalan fiyatı aylık yüzde 5 faiz uygulanıyor. Mesela karttan 1000 TL harcasanız, bir sonraki ay taban meblağın, yüzde 40’nı ödeseniz, hiç harcama yapmazsanız, bu kredi kartı borcunu kapatmak 55 ay sürüyor. Biz uzun vakittir uyarıyoruz tüketicilerin banka borçları patlayacak diye. Patlarsa toplumsal barış bozulacak, huzurumuz kaçacak. Şimdiden tedbir alalım.

180 GÜNE YÜKSELTİLMELİ

Ne tıp tedbirler alınabilir?

90 gün olan yasal takip müddeti süreksiz olarak 180 güne çıkarılmalı. Artık çevrilemeyen banka borç stokunun eritilmesi için borçların yapılandırılmasını sağlayacak bir yasa çıkarılmalı.

Son devirlerde dolandırıcılık olayarı da çok arttı, bunun nedeni ne?