CHP’nin sembolünün oluşum evrelerini Cumhuriyet, Akok’un el yazılı anı defterinden açıklıyor

Cumhuriyet, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in bir kelamı ile tekrar gündeme gelen “altı ok”un nasıl çizildiğine ait direkt anlatımların bulunduğu restitüsyon uzmanı, müzeci ve arkeolog Mahmut Akok’un el yazılı anılarına ulaştı. Buna nazaran, CHP’nin 6 unsurunun birinci simgesi Ankara Kalesi ardında doğmakta olan güneşin altı ışın demetinden oluşuyordu. Periyodun CHP Genel Sekreteri Recep Peker’in isteği üzerine amblem altı oka çevrildi. Aya İrini’deki Askeri Müze ve Topkapı Sarayı’nda yapılan incelemeler sonucu 16. yüzyıl tipi oklar, ambleme örnek olarak seçildi.

Özgür Özel’in, Bayan Kolları Kurultayı’nda tartışmalara neden olan altı ok ile ilgili sözleri üzerine amblemin nasıl ve kim tarafından, hangi esinlerle çizildiğinin gündeme gelmesi üzerine Cumhuriyet, o devirde Halkevleri ve CHP içinde mevzuya ait çalışmalara direkt katılmış olan Mahmut Akok’un el yazılı anılarına ulaştı.

Çizgili bir deftere yazılmış olan anılarda, Mahmut Akok, o periyotta CHP’nin altı okunu çizme misyonunun kendisine verildiğine değiniyor. Kendisini oğlu üzere sevdiğini aktardığı Recep Peker’den Cumhuriyet’in 10. yıl kutlama törenlerinden öncesinde parti amblemini çizme vazifesi aldığını belirterek şöyle diyor:

“Parti sembolünün (ambleminin) şekillendirilmesinde, parti programlarından anayasaya (Türk Teşkilatı Esasiye Kanunu) aktarılan altı umdenin ifadelen-dirilmesi istenmekte idi.

Ben de buyruğu alarak, niyet ve buluşlarımı hazırlayarak yakın vakitte getirebileceğimi söyledim. Ben bir kaç niyet ortasında, Ankara Kalesi gerisinden doğmakta olan bir güneşin altı hüzmesiyle bir tabir formunu Recep Bey’in önüne sürdüm.

Bir yanda kale, bir yanda çeşitli uzunlukta altı hüzme (ışık açılışı).

Bu teklifteki kırmızı taban üzerindeki beyaz renkteki hüzmeler Recep Beyefendi’ye bir oklar silsilesinin atılışını hatırlattı. Bana dönerek dedi ki, ‘Yalnız Ankara değil, bütün yurt bu atılımlara iştiyaklıdır. Işık ve hüzmeler kadar Türk’ün tarihinde alınacak oklarla bu atılımları ifadeleyebi-liriz.’ Bu yolda çalışarak dekoratif bir amblem getir-mekli-ğimi ve bu bulu-şun rozet, bayrak ve arma olabilecek halde dekore edilmesini istedi.

Ertesi günlerde arka arda birçok niyet ve buluşlarımı arz ettim. Altı okla ifadelendirmenin uygunluğu üzerinde karara vardık.”

Anılarında, Recep Peker’in kendisini İstanbul Milletvekili olan Halil Eldem’in aracılığıyla İslam müzelerinde Türk ok biçimlerinin incelenmesi için İstanbul’a gönderdiğini anlatan Mahmut Akok, altı ok simgesinin oluşum sürecine ait şu bilgileri aktarıyor:

MÜZELERDEN SEÇİYOR

“O vakit Saint İrene’de (Aya İrini) olan Askeri Müze’de ve Topkapı Saray Müzesi’nde silah kısmında olan oklar üstünde çalışmalar yaptım. Bunları Ankara’ya getirdim. Yeniden Recep Beyefendi ile görüşerek 16. yüzyıl tipi bir okun biçimi olmasına karar verdik.

Ben bu oku (ki oklar ekseriyetle üç kısımdan ibaretken) ucu, gövdesi (sapı), yelekesi olmak üzere şematize ederek ambleme aldım.

Altı ok bir yüzeyde bir perspektif atılış söz ederler. Kırmızı renk olan Türk varlığında altı umdenin atılışını, yayılışını ve o dünyayı dolduruşunu söz ederler.

Bu amblemin, bir bayrak yapılma, kullanma tertiplerine dair bir de öneri el kitabı çıkardık.

Onuncu yıl şenliklerinde merasim bayrakları, armalar, süs, rozet ve bayrakları, ışıklı panolar yaparak mevzuyu halka ve topluma takdim ettik.

Bu çalışmalarımızı açıklayan CHP bayrak talimatnamesi kitabımızda bunların eksiksiz anlatımı yapılmıştır.”

AKOK KİMDİR?

Mahmut Akok, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Rölöve Ofisi ve Anıtlar Kurulu’nda yer aldı. Anadolu’daki çeşitli eski eser kazılarında bulundu. Selçuklu mimarisine ilişkin bilgilerini yeni gerçekleştirilen yapılara taşıdı. Kongrelerde bildiriler sundu. Çeşitli mimarlık, arkeoloji ve araştırma mecmualarında makaleler yayımladı. Katıldığı hafriyatlar ve değerli eski yapılar üzerine kitaplar yazdı. CHP Genel Merkezi’nde partinin 85. yılı nedeniyle 2008’de açılan müzede, altı oklu amblemi çizen kişinin Mahmut Akok olduğu belirtilmişti. Münir Haydi Egeli’nin “Atatürk’ten Bilinmeyen Hatıralar” isimli kitabına nazaran de, altı oku çizen Mahmut Akok’tur.