Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: İktidarda mazlumu oynama sanatı

Önceden de yazdığımız üzere Romanya’yla Ukrayna ortasına sıkışmış olan Moldova, 33 bin kilometrekarelik küçük yüzölçümüne rağmen çok sayıda etnik ve siyasi çatışmayı bünyesinde barındıran ve bu özelliğiyle bölgenin “barut fıçısı” olarak bedellendirilen ülkelerden biri. Ülkenin doğusunda, Rus kökenli ayrılıkçıların yaşadığı Transdinyester bölgesi ve güneyde, Hıristiyanlığın Ortodoks mezhebine mensup Gagavuz Türklerinin yaşadığı Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi, Moldova’nın AB ile yakınlaşmasına karşı çıkıyor. Moldovalılar, Rumenlerle birebir kökenden geliyor ve burada Romanya’yla birleşme eğilimleri vakit zaman gündeme geldiğinde Gagavuzlar, o denli bir durumda kendilerinin Moldova’dan ayrılacağı bildirisini veriyor. 

Bu etnik sıkıntıların dışında etnik Moldovalılar da Rusya ve Batı yanlıları olarak iki kutba ayrılmış durumda. Moldova, uzun yıllar bu iki kısmın çatışmaları ortasında Avrupa’nın en istikrarsız ülkelerinden biri oluvermişti. 

2020’deki cumhurbaşkanı seçimlerini, Batı yanlısı Maya Sandu kazanmıştı. Sandu, kısa müddette parlamentoda ve akabinde bütün devlet kurumlarında dizginleri eline almıştı. 2022’de RusyaUkrayna savaşının başlaması ve Rus ordusunun Ukrayna’da tıkanıp kalması, Moldova’nın Rusya’dan uzaklaşmasını kolaylaştırdı. Moldova’da hükümet tersi her türlü protesto gösterisi, “Rusya’nın oyunu” olarak yaftalanırken Batılılar da bu mevzuda hükümete dayanak verdi. Seçimler öncesinde Batı yanlısı olmayan kısımdan çeşitli adaylar, bir formda seçim dışı bırakıldı. 

Sandu, hükümete yönelik hoşnutsuzlukların bu seçimlerde etkisini göstermemesi için seçimleri, AB referandumuyla birlikte yürüttü. “Evet”in galip gelmesi halinde Moldova’nın AB amacının anayasaya eklenmesi, böylece ülkenin AB nüfuzunda olmasını geri dönülmez hale getirilmesi öngörülüyordu. 

KİMSENİN YÜZÜ GÜLMEDİ

Ne var ki pazar günü kimsenin yüzünü güldürmedi. 

Seçimlerde Sandu, yüzde 42 oyu alırken Rusya yanlısı kısımdan olan Gagavuz Türkü kökenli eski başsavcı Aleksandır Stoyanoglo yüzde 26, tekrar Rusya’ya yakın Renato Usatıy ise yüzde 14 civarında oy aldı. Bir öbür Gagavuz Türkü olan ve yeniden Rusya’ya yakın olan İrina Vlah ise yüzde 5’in üzerinde oy aldı. Münasebetiyle Sandu, birinci gelse de yüzde 50’yi tutturamadığı için seçimler ikinci cinse kaldı. 3 Kasım’da yapılacak ikinci tıp seçimlerde Stoyanoglo’nun Sandu terslerini kendi etrafında seferber etme ihtimali az da olsa mevcut. 

AB’YE KIL HİSSESİ ‘EVET’

Sandu açısından daha büyük bir hayal kırıklığıysa referandum konusunda oldu. AB referandumuna katılanların yüzde 50.46’sı “Evet” derken yüzde 49.54’ü “Hayır” dedi. Üstelik “evetçiler”in kıymetli bir kısmı, Avrupa ülkelerinde yaşayan Moldova vatandaşları; Moldova’da yaşayanların çoğunluğunun AB gayesinin olmadığını ise yurtiçi oyları gösterdi. Sandu, planladığı balkon konuşmasını iptal etti. Muhalefetin ve Rusya’nın seçimlere hile karıştırdığını ileri sürerek kendisini mağdur olarak gösterdi. AB Kurulu Dış Bağlarından Sorumlu Sözcü Peter Stano da, bu bahiste Sandu’ya hak verdi. 

Sandu, yüzde 51’i bile bulmayan “evet” oylarının Moldova halkının AB üyeliğini desteklediğini ortaya koyduğunu, hasebiyle AB maksadının Moldova anayasasına ekleneceğini söyledi. Ne var ki herkesin kabul ettiği üzere bu seçim ve referandum süreci, toplumdaki bölünmüşlüğü çok net ortaya koydu. Bu da Batı ile Rusya ortasındaki bir öteki krizin Moldova’da patlak verebilme ihtimalini gösteriyor. 

[email protected]