Deniz Berktay’la Kuzeyden Notlar: Bizi yakından ilgilendiren savaş

Ancak Rusya’nın Donbas’taki taarruzu suratını kesmiş değil. Her gün yeni yeni köyler Rusların eline geçiyor. Taarruzun ikinci bir maksadı ise Zelenski’nin söylediği üzere bir güvenlik bölgesi oluşturmak. Ukrayna’nın bu hususta ne kadar başarılı olacağını önümüzdeki haftalarda göreceğiz.

Kursk taarruzu değişik biçimde hem Ukrayna hem de Rusya başkanlarının pozisyonunu kuvvetlendirdi. Savaşı Rus topraklarına yayabilmek, milliyetçilerin yine Zelenski’yi övmesine yol açtı. Oysa son bir yıldır Ukrayna ordusunun başarısızlıkları Zelenski’nin takviyesini eritmiş ve Ukrayna’da savaştan ötürü yorgunluğa yol açmıştı. Şimdiyse zafer sloganları atılıyor. Rusya yönetimiyse bu savaşı Rusya-Ukrayna Savaşı olarak değil de Rusya-Batı savaşı olarak gördüğü ve kamuoyuna Moskova’nın bütün Batı’ya karşı savaştığını söylediği için Ukrayna’nın bu saldırısını Rusya’nın varoluş savaşı olarak gösteriyor. İktidara yakın çevreler Kursk vilayetindeki çatışmalardan Kursk Muharebesi diye kelam etmeye başladı. Bilenler bilir, Rusya’nın Kursk vilayetinde 1943 yazında Nazi ve Sovyet kuvvetleri ortasında gerçekleşen Kursk Muharebesi, dünya tarihinin en büyük tank muharebesidir. Almanların 1943 Şubat’ında Stalingrad’da uğradıkları bozgunla yüz binlerce askeri kaybetmelerinin akabinde Kursk Muharebesi’nde Naziler tanklarını ve uçaklarını kaybedecek, bu bozgun sonrasında Kızıl Ordu, Naziler’i Berlin’e kadar kovalamaya başlayacaktı. İşte Rusya idaresinin “Nazi” diye isimlendirdiği Ukrayna kuvvetlerinin Kursk’a taarruzu Putin’e, “Bugünün Nazilerine karşı ikinci Kursk Muharebesi’ni veriyoruz” deme imkânını verdi. Böylece savaş, yeni bir kızgın evresine girdi.

SAVAŞIN DİNİ CEPHESİ

Önceden yazdığımız üzere bu savaşın bir de dini cephesi var: Ukraynalıların büyük kısmı, Ruslar üzere Ortodoks mezhebinden. Ama Ortodoks mezhebi, burada kendi içinde iki kümeye bölünmüş durumda. Ortodoksların büyük çoğunluğu hâlâ Moskova Patrikhanesi’nin Ukrayna koluna bağlı. Rus aykırısı bölümlerse Ukrayna’nın bağımsız olduğu 1990’ların başlarında Moskova’dan bağımsızlık ilan edip miliyetçi çizgide kiliseler kurmuşlar, 2018 yılında ise Fener Patrikhanesi bünyesine girmişlerdi. Böylece Ukrayna’da biri Moskova, başkası Fener ile irtibatlı iki cemaat ortaya çıktı. Fener’e bağlı olan cemaat evvelce beri ABD yanlısı politikayı savunuyordu. ABD idaresi de Doğu Avrupa ve Balkanlar’daki Ortodoks halkları etkilemek için 1940’ların sonlarından beri Fener Patrikhanesi’ni kullanıyor ve Türkiye’ye, Lozan’a ters biçimde Fener Patriği’nin Türk vatandaşı olma kaidesini kaldırması, Fener’in bütün Ortodoksların mutlak lideri olarak tanıması konusunda baskı yapıyor. Bugünlerde Ukrayna Parlamentosu, Moskova Patrikhanesi’nin Ukrayna kolunun büsbütün yasaklanması yasa tasarısını görüşecek. Savaşta saldırgan ülkenin dini kuruluşlarının yasaklanması olağan olabilir. Ama sıkıntının bizi ilgilendiren tarafı, bu çatışmadan Fener Patrikhanesi’nin Ukrayna’daki on milyonlarca Ortodoksun temsilcisi olarak çıkma ihtimali. Fener patriğinin haziran ayında İsviçre’deki Ukrayna Zirvesi’nin sonuç bildirgesine, bir devlet temsilcisiymiş üzere imza attığı hatırlardadır. İşte Ukrayna’daki bu iç siyasi gelişme, bu türlü yeni krizlere kapı açabilecek durumda. Savaş ne istikamete evrilirse evrilsin Türkiye açısından riskler taşıyor. Türkiye’nin bu türlü riskleri yakından izlemesi gerekiyor.

[email protected]