Esad’dan sonra bir hafta geçti… Bölgede istikrar haritası değişti!

SURİYE’de Hayat Tahrir Şam’ın (HTŞ) başını çektiği muhalif kümelerin Şam’da denetimi ele geçirerek Beşar Esad rejimini devirmesinin akabinde bir hafta geçti.

Bu bir haftalık müddette Suriye halkı için tarihte yeni bir sayfa açılırken, yaşananlar tüm bölgedeki güç dinamiklerinin değişeceği yeni bir evreyi de başlattı.

Suriye’de eğitim yine başlarken, öğrenciler sınıflarına döndü.

SURİYELİLER: ARTIK ÖZGÜRÜZ

Yıllarca süren iç savaşın tesiriyle gerek toplumsal gerek ekonomik açıdan büyük hasar gören Suriye’de halk hem Esad rejiminin yarattığı travmaları atlatmaya hem de olağan hayata geri dönmeye çalışıyor. Suriye Kurtuluş Hükümeti ismiyle duyurulan süreksiz hükümet; yoksulluk, enflasyon, işsizlik ve altyapı yetersizliğinin pençesindeki ülkeyi Mart 2025’e kadar yönetim edecek. Ortadan geçen bir haftada İslamcı ideolojiye sahip ve Birleşmiş Milletler tarafından terör örgütü olarak tanınan HTŞ’nin altında radikal bir idare olacağına işaret eden çok az sinyal vardı. Şam’dan haber veren milletlerarası muhabirler, mezhepsel şiddet, intikam cinayetleri, misilleme üzere durumların taban seviyede olduğunu bildirirken, alkol kullanımı üzere ferdî özgürlüklerin de kısıtlanmadığı haberleri olumlu karşılandı. On yıllardır süren Esad rejiminin akabinde büyük bir rahatlama hissi yaşayan Suriyeliler ise “İlk kere özgürüz” diyor. HTŞ haricindeki muhalif aktörlerin ve halkın iletileriyle Suriye, ülkenin bütünlüğünü sağlayarak olağanlaşma sürecine girmeye çalışacak.

RUSYA ALAN VE İTİBAR KAYBETTİ

Rus birliklerinin Şam, Humus ve farklı kentlerden Lazkiye’deki Hımeymim Hava Üssü’ne çekilmeleri sürüyor.

– 2015 yılında iç savaşın seyrini Esad lehine değiştiren Rusya’nın bu kez devrik öndere dikkate paha bir dayanak vermemiş olması muhaliflerin zafere süratlice ulaşmasındaki kıymetli ögelerden biri olarak görüldü. Beşar Esad ve ailesine insani sığınma hakkı tanıyan Moskova’dan birinci evrede gelen sinyaller net değil. Bu ülkedeki gelişmiş silahlarını Hmeymim’deki hava üssüne ve oradan da Rusya’ya nakletmek için operasyon başlattığı belirtilen Moskova idaresinin, Şam’daki diplomatik temsilcilik çalışanının bir kısmını dün Rusya’ya geri çektiği belirtildi. Suriye’deki yeni idareyle anlaşarak bu ülkedeki askeri varlığını sürdürüp sürdürmeyeceği şimdi meçhul. Fakat uzmanlar Rusya’nın Ukrayna savaşı devam ederken ikinci bir noktada yüksek perdeden varlık gösterememiş olmasının, askeri ve siyasi gücünün sonlu olduğunu ifşa ettiği görüşünde. Bilhassa Afrika’daki varlığını sürdürme ve destekleme açısından stratejik pozisyonda olan Suriye’de Esad rejiminin devrilmesi, itibar kaybının yanı sıra Rusya’yı tesir alanı kaybına uğratabilir.

HİZBULLAH VE İRAN DARBE ALDI

– İran’ın “direniş ekseninin” en kritik ilişki yolu olarak gösterilen Suriye’de idaresi ele geçiren HTŞ’nin “İran’ı Suriye’den çıkaracağız” bildirisini vermesi, ağır İsrail taarruzları karşısında zayıflayan Hizbullah başta olmak üzere Şii milis güçlerin buradaki tesirini önemli oranda kaybedeceğini gösteriyor. Nitekim Hizbullah lideri Naim Kasım da dün akşam yaptığı açıklamada Esad rejiminin devrilmesiyle birlikte tedarik çizgilerinin kesildiğini söyledi. Çöküşünden evvel Suriye hükümeti, İran’ın Lübnan’daki Hizbullah’a silah ve gereç tedarik etmesi için bir kara koridoru sağlıyordu. ABD’de gelecek ay vazifeye başlayacak seçilmiş lider Donald Trump’ın da İran’a karşı daha sert bir siyaset izleyeceğinin konuşulduğu bir devirde Tahran idaresi buradaki tesirini güzelce yitirebilir. İran, Esad rejimini ayakta tutabilmek için milyarlarca dolar yardımda bulunmuş ve Şii milis kümeler aracılığıyla uzun müddet askeri takviye sağlamıştı.

İSRAİL İŞGAL ETTİ YAKTI, YIKTI

– Esad rejiminin yıkılmasının akabinde ortaya çıkan güç boşluğunu fırsat bilen İsrail, 1967’den beri süren Golan Tepeleri’ndeki işgalini genişleterek silahtan arındırılmış bölgeye girdi. İsrail savaş uçakları ise hiç durmadan ülke genelindeki askeri üsleri maksat aldı. Bir haftada 800’den fazla hava saldırısı düzenleyen İsrail ordusu; hava savunma sistemleri, radar istasyonları, füze bataryaları, helikopter ve uçakların konuşlandığı hava üsleri, mühimmat ve silah depoları, Lazkiye açıklarındaki Suriye donanması üzere ülkenin dört bir yanına dağılmış askeri altyapıyı imhaya girişti. Tel Aviv idaresi yapılan akınları “silahların yanlış ellere geçmesini engellemek” diye gerekçelendirdi.

Ayrıca İsrail-ABD’li gazeteci Barak Ravid’in bildirdiğine nazaran Tel Aviv idaresi, HTŞ’ye bir bildiri göndererek “İsrail sonuna yaklaşmamaları uyarısı yaptı”. Ravid ayrıyeten Suriye’deki Dürzi nüfusa yönelik bir tehdit oluşması halinde “İsrail’in müdahale edeceğini” ülkedeki Dürzi topluluklara ilettiğini söyledi. İsrail, bölgedeki yeni denklemden kendi saldırgan siyasetlerine yarar sağlama arayışında.