Futbolcuların sarı saç modası için bilimsel açıklama geldi: Sadece trend mi, yoksa doping testini kandırma yöntemi mi?

Galatasaray başta olmak üzere pek çok takımda son haftalarda bazı futbolcuların peş peşe saçlarını sarıya boyatması, doping yaptıkları ve bunu gizlemek için saç rengini değiştirdikleri yönünde spekülasyonlara yol açtı​.

Sosyal medyada özellikle rakip takım taraftarları, bu sarı saç trendinin tesadüf olmadığı iddiasıyla konuyu tartışmaya açtı. Hatta bazı kullanıcılar geçmişte doping cezası alan ünlü futbolcuların (örneğin Paul Pogba) saçlarını doğal renkleri olmadıkları halde sarıya boyatmış olmalarını örnek göstererek, benzer bir durumun yaşandığını öne sürdü. Bu iddialar karşısında kısa sürede yüzlerce mizahi paylaşım yapılırken, konunun ciddiyetine inananlar da çıktı. Ünlü spor muhabiri Yağız Sabuncuoğlu bile sosyal medyada konuyla ilgili yorum yapıp sonra silmek zorunda kaldı. Peki doping iddiaları ile sarı saç boyama arasındaki bağ gerçek mi, yoksa bir şehir efsanesinden mi ibaret?

Doping testlerinde saç analizi ve saç renginin rolü

Bilimsel çalışmalara göre, saçtaki melanin pigmenti, bazı maddelerin saça tutunma oranında rol oynayabiliyor. Koyu renk saçlar daha fazla melanin içerdiğinden, uyuşturucu veya doping maddeleri bu saçlara açık renklilere kıyasla daha yüksek oranda bağlanabiliyor​. Örneğin aynı miktarda madde kullanan bir bireyin açık sarı saç telinde çıkan seviye, koyu kahverengi saçlı birine göre belirgin şekilde daha düşük olabiliyor​. ABD’de yapılan kontrollü bir çalışmada, belirli bir uyuşturucunun dozunun sarışın bireylerin saçında ortalama “3.1” birim seviyesinde tespit edildiği, buna karşın koyu tenli (daha yoğun melaninli) bireylerin saçında “14.9” birim gibi çok daha yüksek seviyede tespit edildiği raporlanmış durumda. Bu veriler, saç rengi ve yapısının, saç örneğiyle yapılan madde testlerinde sonuçları etkileyebileceğini gösteriyor.

Saç boyasının kimyasal etkisi: Doping testini kandırabilir mi?

İddiaların merkezinde, saçlarını sarıya boyayan futbolcuların olası bir saç teli doping testinde yakalanmaktan kurtulacağı düşüncesi var. Gerçekten de kozmetik işlemlerin saçtaki madde kalıntılarını etkileyebileceğine dair bilimsel bulgular mevcut. 1997 yılında yapılan klasik bir araştırma, saç boyama veya açma işleminin, saç telinde birikmiş bazı uyuşturucu maddelerin miktarını önemli ölçüde düşürebildiğini ortaya koydu; boyalı veya ağartılmış (bleach uygulanmış) saç örneklerinde, doğal saça kıyasla madde düzeylerinin yüzde 40-60 oranında azaldığı belirlendi.

​Özellikle hidrojen peroksit gibi güçlü oksidatif kimyasallarla yapılan saç açma işlemleri, saçtaki uyuşturucu veya yasaklı metabolit konsantrasyonlarını ciddi biçimde düşürebiliyor ve testlerin yanlış negatif sonuç vermesine yol açabilecek ölçüde etki edebiliyor​.

Bir başka inceleme, kalıcı saç boyalarının alkol veya uyuşturucu göstergelerini saçtan yüzde 80’lere varan oranlarda azaltabildiğini, bleaching (saç ağartma) işleminin ise bazı durumlarda saçtaki madde izlerini neredeyse tamamen (yüzde 98’e varan oranlarda) yok edebildiğini aktarıyor​. Bu nedenle adli toksikoloji alanında saç testi yapılacağı zaman, saçın kimyasal işlem görüp görmediği kritik bir soru olarak değerlendiriliyor.

Ancak saç boyatmanın doping testlerini tamamen geçersiz kılabileceğine dair kesin bir bilimsel kanıt bulunmuyor. Saç boyaları, içerdikleri kimyasallar nedeniyle saç telindeki maddeleri değiştirip seyreltici bir etki gösterebilse de modern test yöntemleri bu tür dış etkilere karşı mümkün olduğunca hassas olacak şekilde geliştirilmiş prosedürler olarak biliniyor. Uzmanlar, güçlü saç açıcı kimyasalların saçta bulunan yasaklı maddelerin tespitini zorlaştırabileceğini kabul etmekle birlikte, doping denetiminde sadece saç analizine bel bağlanmadığını hatırlatıyor.

Trendin arkasında moda ve psikoloji var

Futbolcuların sarı saç tercihini “doping” ile ilişkilendirmenin spekülatif olduğunu vurgulayan spor psikologları, bu trendin takım kimliği, özgüven artışı veya medya dikkatini çekme gibi faktörlerle açıklanabileceğini ifade ediyor. Örneğin, geçen sezon Premier Lig’de dikkat çeken Erling Haaland ve Jack Grealish gibi isimlerin stil tercihlerinin, genç futbolcular üzerinde trend oluşturduğu düşünülüyor.