Hemşire açığı trilyon dolarlara mal oluyor

PANDEMİNİN başında global hemşire açığı 6 milyon gibi bir sayı ile ifade ediliyordu. Pandemiden sonra ise Dünya Sağlık Örgütü bu açığın 13 milyona çıktığını duyurdu. Yani en basit tanımıyla temel bakım ihtiyacına yanıt verecek hemşirelere erişim tüm dünyada önemli bir sorun. Bu açık bir ilaçta olsa; koca bir sektörü etkileyen, beraberinde birçok sorunu da getirdiğinden kimsenin kuşkusu olmayan bir ekonomik problem olarak ele alınır, çözümler üretilirdi. Ancak doğrudan üretime etkisi olmadığı düşünülerek hemşire açığından bir ekonomi sorunu olarak bahsedilmiyor.

29 MİLYON HEMŞİRE VAR

Peki veriler ne diyor? OECD’nin 2021 verilerine göre 1000 nüfus başına ortalama yaklaşık 9.2 hemşire düşüyor. Bu sayı Türkiye, Brezilya, Endonezya, Kolombiya ve Meksika’da ise 3’ün altında. Dünya genelinde 29 milyon hemşire var. Bu global sağlık çalışanlarının yüzde 49’unun hemşirelerden oluştuğu anlamına geliyor. Türkiye’de ise toplam sağlık çalışanlarının yüzde 18’i hemşire. Bu açığın yarattığı ekonomik maliyet var. Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayişe Karadağ, Uluslararası Hemşireler Konseyi’nin bu konudaki çalışmalarını paylaştı. Hürriyet’e konuşan Karadağ, tüm dünyada sağlık sektörünün hemşireler üzerinde yükseldiğini, bazı ülkelerde bu yükün kaldırılamaz hale geldiğini ve bunun da bir verimlilik sorunu yarattığını belirtti. Karadağ, “En temel bakıma erişimin aksadığı yerde aynı zamanda ekonomik bir verimlilik kaybından da bahsetmek gerekiyor. Bunun hesabı yapıldı. Tüm dünyada ortalamalar alındığında sağlığın bozulması küresel ekonomiye toplam GSMH’nın yüzde 15 oranında maliyet yükü getiriyor. Dünya Sağlık Örgütü, yetersiz bakımın düşük ve orta gelirli ülkelerde 1.6 trilyon dolarlık verimlilik maliyetine neden olduğunu açıkladı. Bu önemli bir sorun” sözleriyle durumu özetledi.

Gelişmiş ülkelerde hemşire erişimi biraz daha iyi durumda. Prof. Dr. Karadağ, duruma enfeksiyon örneğiyle açıklık getirdi: “Gelişmiş ülkelerde yatan her 10 hastadan birinde bir sorun yaşanıyor. Bu da hastane harcamalarının yüzde 13’üne denk geliyor. Enfeksiyon çok önemli. Yapılan hesaplamalar ortaya koydu ki enfeksiyonu önlemek için yapılan her 1 dolarlık yatırım 7 dolarlık getiri sağlıyor.”

AÇIK NASIL ÖNLENİR

Bu denli önemli bir alanda neden açık var? Bu sorumuzu da Türk Hemşireler Derneği Başkanı Azize Atlı Özbaş yanıtladı. Özbaş’a göre mesele gençlerin bu alana ilgi göstermemesi değil. Özbaş nedenleri şöyle anlattı: “Mesele bir meslek stratejisi oluşturmakta yatıyor. Türkiye’de açık çok büyük. Ama 208 üniversitede 177 hemşirelik programının tamamı tam kontenjan ile eğitim veriyor. 2023 kontenjanı 21 bin 565 öğrenciydi. Şu anda 81 bin 578 öğrenci hemşirelik eğitimi görüyor. Yılda ortalama 15-16 bin  mezun veriliyor. Türkiye’de ebe-hemşire sayısı 290 binlerde. Bu önemli bir yatırım. Türkiye’de kalsınlar ve sağlık sistemiyle ilgili stratejiler geliştirsinler istiyoruz. Ancak son yaptığımız çalışmada öğrencilerin yüzde 87’sinin yurtdışına gitmek istediğini gördük. Bunların yüzde 41’i ise bir daha dönmeyi düşünmüyor. Bu hem sağlık hem de ekonomi açısından büyük sorun.”

Azize Atlı Özbaş

Özbaş’a göre üniversiteler de sağlık kuruluşları da tedbir almalı. Bazı özel üniversitelerin mezunlarına yurtdışında kariyer vaat ettiğini söyleyen Özbaş’a göre iyi yetişen hemşireleri yurtiçinde tutmak için önlemler alınmalı. Özbaş ayrıca atama sorununa da dikkat çekerek, “100 bin hemşire atama bekliyor. 2013’ten bu yana kamu hastaneleri üniversite mezunu olmayan hemşire almıyor ama sektörde lise mezunu hemşire hâlâ çok fazla” diye konuştu.

SEKTÖRDEKİ YENİ TRENDLER NELER

Tele sağlık: İnsan ömrü uzuyor kronik hastalıklar artıyor. Her sorunu hastanede çözmek mümkün değil. Hastaneler küçülecek, uzaktan sağlığa yatırım artacak. Tele sağlığın kilit noktası hemşireler olacak. Buna hazırlanmak gerekiyor.

Yapay zekâ: Dataların kontrolü, analizi çok önemli olacak sağlık sektöründe. Hemşirelerin verilerin dilinden anlaması gerekiyor. Yapay zekânın dilinden anlayan hemşirelere ihtiyaç var, mühendislik benzeri dersler verilmeli.

Evde sağlık: Evde sağlık hizmetlerine ihtiyaç giderek artıyor. Bireyleri kendi sağlıklarından sorumlu hale getirmek şart. Bunu da ancak hemşireler anlatabilir. Bu alanda eğitimler verilmeli, iletişim güçlendirilmeli.

MALİYETİ KORUYUCU HİZMETLER DÜŞÜRÜR

Prof. Dr. Ayişe Karadağ’a göre hemşire açığından oluşan ekonomik verimlilik kaybını önlemek için hemşirelik mesleğinin kullanım alanlarını da değiştirmek gerekiyor. Maliyetin artmasının arkasındaki nedenlerden en önemlisinin hemşirelerin hastane öncesinde kullanılmaması olduğunu söyleyen Karadağ, “Dünya Sağlık Örgütü bakım hizmetlerinden doğan maliyetlerin azaltılması için koruyucu sağlığın etkili olduğunu belirtiliyor. Bu nedenle hemşireler koruyucu hizmetlerde kullanılmalı. Ev ziyaretleri, çocuk sağlığı kontrolleri, ilaç kullanım takibi, stres etkenlerinin takibi hemşirelerin ana çalışma alanıdır. Türkiye ise hastalandıktan sonra kullanıyor hemşireleri. Sadece hastane çatısı altında kullanılması verimliliği etkiliyor” dedi.

Prof. Dr. Ayişe Karadağ