Michael Lockshin’ın ‘Usta ile Margarita’sı Putin rejimini eleştiriyor

Michael Lockshin, müellif Mikhail Bulgakov’un rejim aykırısı Usta ile Margarita romanından uyarladığı sinemasında Putin’in yönettiği Rusya’nın yine karanlık çağlara döndüğünü vurguluyor. Usta ile Margarita bugüne dek Rusya’da gerçekleştirilmiş en yüksek bütçeli üretim. Bütçesi 1.2 milyar rublelik sinema sinemalarda bir aydan fazla gösterimde kaldı, izleyici sayısı 5.6 milyona ulaştı, gişe getirisi 20 milyon Avro oldu, eleştirmenlerin yüzde 79’u sineması beğendi, olumlu yazılar yazdı. Halkın ve eleştirmenlerin gözünde büyük bir muvaffakiyet sağladı. Putin yanlısı medya büyük bir olaya dönüşen sinemanın politik iletisine dikkat çekti, uyarlamanın kalitesini öve öve göklere çıkardı.

KREMLİN’DEN YASAKLAMA

Rus Kültür Bakanlığı filmin bütçesine yüklü ölçüde takviye vermişti lakin Rusya Ukrayna’ya savaş açtıktan sonra durum ansızın değişiverdi. Kremlin ekonomik dayanak verdiği sineması çabucak sansürledi, yasakladı. Rusya-Ukrayna savaşından evvel Lockshin ABD’ye gitti, açıkça Ukrayna’yı desteklediğini belirtti. Direktörün kimliği ve tavrı çok dincileri çok rahatsız etti. Ne bu ne de sineması satanist, Rusya aksisi diye suçlayan medya-televizyon propagandacılarının, toplumsal ağların polemikleri Usta ile Margarita’nın milyonlarca Rus tarafından sinemalarda izlenmesini engelledi. Baskıcı Stalin devrini eleştiren yeren, Rus edebiyatının başyapıtı olarak nitelendirilen, yerler ve vakitler ortasında gidip gelen romanın sinemaya uyarlamanın çok sıkıntı olduğunu bilen direktör sinemasal anlatımı için akla yatkın, yaratıcı bir tahlil bulmuş. Olayları kronolojik sıraya nazaran anlatmıyor, bu usul sineması izleyicinin daha anlaşılır bir biçimde izlemesini sağlıyor.

‘GERÇEK MÜELLİF SUSARSA ÖLÜR’

1930’larda fütüristik Moskova’da ismi Usta olan ünlü muharrir mesleğinin doruğunda yazınsal bir skandalla karşılaşır. Muharrirler Birliği’nin toplantısında Usta’nın Ponce Pilate’den esinlenerek yazdığı kitap ve tiyatro oyunu yetkilileri eleştirdiği, dini eğitim propagandası yaptığı için yasaklanır. Kitabın editörü Berlioz romanı satıştan çekeceğini belirtir, oyunda repertuardan kaldırılır. Usta’nın yazarlar birliği kartı elinden alınır. “Hiçbir müellif susmaz, gerçek bir muharrir susarsa ölür” diyen Usta 1 Mayıs şovları sırasında Margarita ile karşılaşır. Evli bayan Usta’nın ilham perisi ve metresi olur, onun aşkı ve cesaretlendirmesiyle müellif kendisi, etrafıyla ilgili öteki bir roman yazmaya girişir. Bu romanda Şeytan Woland kimliğinde (Goethe Faust’unda şeytanı Woland olarak yazar) ve uşakları Moskova’ya gelirler, kentteki hayatı karıştırıp tiyatroda kara büyü gösterisi yaparlar. Yetkililer arkadaşı şair Aloysius’un ihbarı üstüne Usta’nın yeniden sakıncalı bir roman yazdığını öğrenirler. Psikiyatrik hastaneye kapatılan Usta’ya elektro şok yapılarak azap edilir. Usta romanını bitirir, Margarita’ya vermesi için hemşireye teslim edip intihar eder. Margarita romanı okuduktan sonra zehir içer, büyücüye dönüşür, Şeytan’ın balosunda Usta’yı bulur.

KARANLIK RUSYA GERÇEĞİ

Usta’yı canlandıran Yevgeni Tsyganov ile Margarita’da Yuliya Snigir’in performansları harikadır, yapım-ses dizaynları, manzara, müzik fevkaladedir. Finaldeki kitapları yakma kısmı, Moskova’nın ateşler içinde kalması çok etkileyicidir. Moskova yangınıyla, gökdelenleri, kiliseleriyle günümüz Rusya’sına gönderme yapar Michael Lockshin. Sinema genç bir grup tarafından çekildi, direktör Ukrayna’ya para yardımı yapıyor, Ukraynalı belgeselcileri destekliyor.

Rus sinemasının ünlü oyuncuları Tsyganov ile Snigir aforoz edildiler, artık Rusya’da oyuncu olarak çalışamayacaklar. İki yıldır Rusya’daki yeni gerçek Bulgakov’un Stalin rejimini eleştirdiği Usta ile Margarita’dan daha karanlık oldu.