Önderler iklim için Bakü’de: Dorukta Trump gölgesi

29’uncu BM İklim Değişikliği Çerçeve Mukavelesi Taraflar Konferansı ya da kısaca COP29 olarak isimlendirilen aktiflik ABD’de iklim siyasetlerine kuşkuyla bakan Donald Trump’ın seçim zaferinin çabucak sonrasına rastlıyor. Bu yılki COP doruğunda öncelikli olarak, iklim değişikliğinin tesirlerine karşı en savunmasız ülkeleri desteklemek için daha fazla taahhüt aranacak. İki yıl evvel Mısır’da yapılan COP27’den beri fakir ülkelere çok seller, fırtına ve kurallık ziyanlarının telafisi için 600 milyon dolar sağlandı. En az gelişmiş 45 ülkenin diplomatları, gelişmiş ülkelerden bundan daha fazlasını bekliyor. Fakir ülkeler sorumlusu olmadıkları lakin ziyanını gördükleri iklim felaketleri nedeniyle hasar tazminatı ve hibe dayanakları istiyor.

TRUMP PARİS’TEN ÇIKMIŞTI

COP29 ülkesini Paris İklim Mutabakatından bir defa daha çekme kelamı veren Trump’ın seçim zaferini izliyor. Şimdi Beyaz Saray’daki vazifesine başlamamış olsa da Trump periyodunda ABD’nin iklim maksatlarından uzaklaşma ihtimalinin öbür ülkelerin bu alanda iştahını da azalttığı bedellendiriliyor. Uzmanlara nazaran ikinci Trump devri yeşil güce geçiş gayretlerini sekteye uğratarak iklim amaçlarının kaçırılmasına yol açabilir. ABD halihazırda Çin’in akabinde dünyanın en büyük emisyon üreticisi ve tarihi olarak en büyük kirletici pozisyonunda. Emisyon amaçlarını “dolandırıcılık” olarak niteleyen ve petrole daha fazla yatırım yapmayı vaat eden Trump 2015 yılında Paris Muahedesinden çekilmiş, karar sonraki yıl yürürlüğe girmişti. Halefi Joe Biden ise muahedeyi tekrar imzalamıştı.

ABD MAKSATTAN SAPABİLİR

Paris Mutabakatı global ölçekte en kıymetli iklim muahedesi olarak görülüyor. Mukavele ülkelere yıllık ortalama yüzey sıcaklığı artışını 1,5 derecede sonlandırmaya çalışma ödevi veriyor. Trump’ın Ocak ayında tekrar muahededen çekilmesi halinde ABD’nin izleyen yılın başında bir kere daha iklim siyasetlerini rafa kaldırmış olması bekleniyor.

TALİBAN VAR BATI YOK

Konferans 11-22 Kasım tarihleri boyunca sürecek olsa da 12-13 Kasım’daki iki günlük önderler tepesinin evvelki yıllara kıyasla daha sönük geçmesi bekleniyor. Son olarak geçen hafta ülkesinde yaşanan koalisyon krizi nedeniyle Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Amsterdam’da İsrailli futbol taraftarlarının karıştığı şiddet olayları nedeniyle Hollanda Başbakanı Dick Schoof Bakü’ye yapacakları ziyaretleri iptal ettiklerini açıkladı.  Ocak ayında vazifesini devretmeye hazırlanan ABD Başkanı Joe Biden, Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Rusya lideri Vladimir Putin, ayrıca Çin, Japonya, Avustralya ve Meksika’nın önderleri COP doruğunda bulunmayacak başka isimler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise tepeye katılacak başkanlar ortasında. Öte yandan Taliban Afganistan’da rejimi ele geçirdiği 2021 yılından beri birinci sefer bir COP tepesine katılıyor. Bu, rejimin temsil edildiği en üst seviye memleketler arası toplantı olacak. Afganistan, iklim değişikliğinin tesirlerine karşı en savunmasız altıncı ülke.

BARIŞ MUAHEDESİ COP’A YETİŞMEDİ

İklim siyasetlerinin tartışılacağı COP29 tepesinin Azerbaycan-Ermenistan ortasında bir barış mutabakatı için de değerli bir platform sağlaması bekleniyor. Daha evvel hem Erivan hem Bakü idareleri üzerinde müzakere ettikleri muahedeyi doruğa yetiştirebilmeyi umduklarını ilan etmişti. Lakin gelinen noktada imzaların atılmasının COP sonrasına kaldığı belirtiliyor. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev Cumartesi günü Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde, “Ermenistan anayasasında hâlâ Azerbaycan topraklarına karşı hak argüman eden unsurlar bulunduğunu” kaydetti. Ermenistan’ın mutabakat taslağına karşılık vermekte yavaş kalmasının süreci geciktirdiğini söyleyen Aliyev yeniden de tarafların metne son noktayı koymaya yakın olduğunu ve müzakerecilerin COP sonrasında çalışmaya devam edeceklerini belirtti.

BİLGİ NOTU

2024’te ortalama yüzey sıcaklığının sanayi öncesi periyoda nazaran 1,55 derece daha fazla olacağı öngörüldü. Geçen yıl ortalama 1,48 derece daha sıcaktı. Paris Muahedesi uzun vadeli ortalamada 1,5 derecenin aşılmamasını hedefliyor.