Op. Dr. Sinan Göker yazdı… Göz rahatsızlıklarının nedenleri ve tedavileri

Retinadan alınan uyarılar göz siniri ve beyne iletilerek görüntü oluşturulur. Işığın kırılarak göz içindeki bu yolculuğuna refraksiyon denir. Eğer ışık retinada doğru yere odaklanamazsa miyopi, hipermetropi, astigmatizma gibi kırma kusurları oluşur ve görme netliği kaybolur.

Miyopi
Gözün ön-arka uzunluğu ve kornea kırıcılığı ya da her ikisi olması gerekenden fazla ise objelerin görüntüleri, sarı noktanın önünde oluşur. Miyoplar; yakını iyi görebildikleri halde uzağı bulanık görürler. Bazı yüksek numaralı miyopik hastalarda problem sadece gözlük numaralarından ibaret değildir.
Normal miyopi genellikle 7 dereceye kadardır, 18-20 yaş civarında durur, görme keskinliği iyidir ve retina normaldir. Malign miyopi yaşa bakmaksızın ilerler. Numaralar, 10-30 gibi yüksek olabilir. Ayrıca bu hastaların retina tabakasında patolojik değişimler, incelme, göz siniri ve makulada harabiyet nedeniyle görme düşük seviyede kalabilir.
Nedenleri
◊ Genetik faktörler: Anne veya babada miyopi varsa çocukta miyopi gelişme olasılığı artar.
◊ Sebebe bağlı faktörler: Diyabet veya kataraktı olan kişilerde sonradan miyop ortaya çıkabilir.
◊ Yalancı miyopi: Göz kaslarının stres, yorgunluk, aşırı yüklenme sonucu tamamen gevşeyememesi nedeniyle miyop gelişmesidir. Bazen 2-3 gün, bazen de yıllarca sürebilir. Bu nedenle göz muayenesi sırasında göz bebeklerinin büyütülmesi ve siliyer kasların geçici olarak felç edilmesi gerçek miyopiyi ayırmada yardımcı ve önemlidir.

Hipermetropi
Gözün normalden kısa, korneanın eğriliğinin yani kırıcılığının az olması ya da her ikisinin bir arada bulunması sebebiyle, görüntü sarı noktanın arkasında oluşur. Göz içinde bulunan lens; şeklini değiştirerek (akomodasyon) kırıcılığını artırır ve görüntüyü sarı nokta üzerine taşımaya çalışır.
Hipermetropi eğer lensin telafi edebileceği sınırlarda ise, kişi uzağı da yakını da görebilir veya uzağı görür, yakını bulanık görür.
Bu sırada lensin şekil değiştirebilmesi için göz içindeki minik kaslar çok çalıştığından; gözde çabuk yorulma hissi, göz ağrısı ve baş ağrısı ortaya çıkar. Lensin şekil değiştirme kabiliyeti, çocukluk ve gençlikte çok iyi olmasına karşın yaş ilerledikçe azalır ve kişi önce yakını sonra da uzağı seçemez hale gelir.
Nedenleri
Genellikle kalıtımsaldır. Erken yaşlarda fark edilmezse göz tembelliğine (amliyopi) veya gözde kaymaya (şaşılık) neden olur.

Astigmatizma
Astigmatizma, çoğu kez korneadaki şekil bozukluğuna bağlıdır, korneanın yumurta biçiminde olması durumudur. Bu durum iki eksende farklı kırılmaya yol açar, örneğin bir eksende numara 1 ve diğer eksende 3 ise aradaki fark astigmatizma sonucudur ve astigmatizmanın değeri 3-1=2’dir.
Astigmatizma, bulanık veya gölgeli (çift) görmeye sebep olur. Düzeltilmesinde silindirik camlar kullanılır.
Nedenleri
Genetik faktörler, göz kapağında kist veya şekil bozukluğu, pterjiyum (gözün iç kısmındaki konjontiva dediğimiz damarlı zar dokunun büyüyerek korneaya taşması), korneada geçirilmiş enfeksiyona bağlı skarlar (izler), keratokonus hastalığı, yaşa bağlı olarak gelişen presbiyopi.

Düzensiz astigmatizma nedir?
Korneadaki şekil bozukluğundan kaynaklanan görme kusuru sferosilindirik camlarla düzeltilebiliyorsa düzenli astigmattan, düzeltilemiyorsa düzensiz yani irregüler astigmattan söz edilir. Düzensiz astigmatizma, genellikle başka bir hastalık sonucu oluşur (keratokonus, korneada skar vs). Bu hastalar yarı sert gaz geçirgen kontakt lens kullanımından fayda görebilirler ve görüşleri artabilir.

Yaşa bağlı yakını görememe sorunu presbiyopi
Hipermetropi ile karıştırılır, ancak bu durum, gözü bozuk olmayan insanlarda da ortaya çıkan, lensin yaşlanmasına bağlı yakını görememe olayıdır. Öyle ki lensin şekil değiştirerek yakına odaklama yapabilmesi için belli bir esnekliğe sahip olması gerekir.
Yaş ilerledikçe, lens bu esnekliğini kaybeder. Presbiyopinin başlangıç yaşları 40-45 arasıdır. Hipermetroplarda bu durum daha erken gelişir. Miyoplar, gözlüklerini çıkararak daha iyi okuyabildiklerini fark ederler.

Kuru göz 
Kuru gözü olanlarda kızarıklık, sulanma, gözde kum varmış hissi olur. Kuru deyiminin aksine en belirgin özelliği sulanmadır. İki tip gözyaşı vardır. Temel gözyaşı; kornea yüzeyini korumak ve ıslatmak amacıyla devamlı ve yavaş salgılanır. Mükoz, yağ, protein, enzim, şeker ve antikorlar içeren dengeli bir sıvıdır. Refleks gözyaşı; duman, göz yaralanması, sevinç ve üzüntü durumlarında oluşur. Kuru göz sendromu dediğimiz zaman temel gözyaşının kalite ve kantite bozukluğu anlaşılır. Sulanma, kaşıntı-yanma, bulanık görme, kızarıklık ve çapaklanma belirtileriyle ortaya çıkar.
Nedenleri
Yaş ilerlemesi, hormonal değişimler, (özellikle menapoz sonrası), bazı hipertansiyon, antidepresan, uyku ve ağrı ilaçları, klimalar, dumanlı ortam, fazla bilgisayar, tablet telefon kullanımı ve uzun süre kontakt lens kullanımı.
Tedavi
Kuru göz oluştuktan sonra tamamen yok olması zordur. Tedavi olarak genellikle suni gözyaşı damlaları, gözyaşı jelleri, Omega3 kullanımı, gözyaşı kanallarını kapatma (punktum plak) tavsiye edilir. Aşırı kuru gözlerde IPL lazer tedavisi ile tıkalı gözaltı yağ bezeleri harekete geçirilmeye çalışılır.
Göz tembelliği nedir?
Gözde belirli bir hastalık olmaksızın ve gözlükle tam düzeltmeye rağmen görme keskinliği tam seviyeye ulaşmıyorsa, gözde “tembellik” ya da “ambliyopi” var denir. En sık olarak şaşılığa ya da iki göz arasında kırma kusuru farkına bağlı olarak ortaya çıkar.
Göz tembelliği erken yaşlarda teşhis ve tedavi edilirse, görme seviyesi artabilir. Artık vivid vision (göz tembeliği tedavisi) ile erişkin yaşlarda da büyük oranda başarı sağlanabilmektedir.

Keratokonus nedir?
Kornea hastalıkları (Keratokonus), normalde yuvarlak şekilli olan korneanın (gözün şeffaf tabakası) öne doğru koni şeklinde sivrileşmesidir. İlerleyici ve görmeyi bozan bir hastalıktır, genellikle ergenlik çağında başlar.
Nedenleri
Bu hastalığın nedeni, korneadaki enzimlerin dengesizliğidir.
Bunun sonucunda “serbest radikaller” korneada hasara yol açar. Böylece kornea zayıflar ve öne doğru sivrilir.
Genetik yatkınlık, güneşin ultraviyole ışınları, aşırı göz ovalama, göze iyi uymayan kontakt lens kullanımı ve kronik göz iritasyonu nedenleri arasındadır.
Belirtileri
Keratokonusta miyopi ve düzensiz astigmatizma gelişir. Bu nedenle hastalar uzağı da, yakını da çok net görmekte zorlanırlar. göz dereceleri sürekli yükselir ve bu yüzden sık gözlük değiştirmek zorunda kalırlar.
Tedavi yöntemleri
Erken evrede, gözlükler ve yumuşak kontakt lensler görmeyi artırmada yeterlidir. Ancak hastalık ilerledikçe kornea iyice incelir ve şekli iyice bozulur; bu aşamada gözlükler ve yumuşak kontakt lensler yeterli olmaz. Bu durumda ilk etapta cross-linking (çapraz bağlama) tekniğiyle rahatsızlığın ilerlemesini durdurmak gerekir.
Cross-linking tedavisi uyuşturucu damlayla yapılır ve yaklaşık 40 dakika kadar sürer. Halka tedavisinden sonra gözlük veya kontakt lens kullanımı ihtiyacı tamamen ortadan kalkmaz.
Kornea kalınlığı uygun olanlara PRK lazer ile numara düzeltmesi yapılabilir ya da özel kontakt lens kullanımı gerekebilir.