Teleferik faciasında ‘ön rapor’ hazırlandı: Kazanın asıl nedeni belli oldu

Antalya Büyükşehir Belediyesi’ne ait, 2017 yılında hizmete giren Sarısu teleferik hattını tutan demir direklerden biri, 12 Nisan’da saat 17.28’de kırılarak kabinlerden birine çarptı.

İçerisinde 8 kişinin bulunduğu kabinin tabanı, çarpmanın etkisiyle kırıldı. Kabinde bulunan 8 kişi, metrelerce yükseklikten yere düştü. İhbarla olay yerine AFAD, polis, sağlık ve Antalya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Müdürlüğü’ne bağlı ekipler, sevk edildi.

Kısa sürede olay yerine ulaşan ekipler, Memiş Enes Gümüş’ün (54) yaşamını yitirdiğini belirledi. Kazada yaralanan Özlem Şahin, Kaan Akgün, Fatih Gümüş, Keziban Çapar Gümüş, Lütfullah Kerim Gümüş, Herdem Eyüpoğlu ve Akmaral Abdyldaeva, helikopterlerle bulundukları yerden alınarak, hastanelere götürüldü.

MAHSUR KALANLARIN TAMAMI 22,5 SAATTE KURTARILDI

Kazanın ardından durdurulan teleferik hattı üzerindeki kabinlerde mahsur kalanların kurtarılması için çalışma başlatıldı.

Bu amaçla yurdun birçok bölgesinden uzman ekipler kente yönlendirilirken; kurtarma çalışmalarına gece görüşlü helikopter de katıldı. AFAD, AKUT, UMKE, itfaiye ve çok sayıda arama-kurtarma ekibi, gece boyu çalışma yaptı.

Kurtarma çalışmaları bazı noktalarda halatla yapıldı. AKUT, AFAD ve UMKE ekipleri, kabinlerin üzerine çıkarak içeridekileri halatlarla indirip, güvenli bölgeye aldı. Helikopterlerin ve 2 bin 202 kişilik ekibin aralıksız çabası sonrasında 22,5 saatin sonunda, kabinlerdeki 174 kişi tahliye edildi.

13 GÖZALTI KARARI

Kazaya ilişkin başlatılan adli soruşturma kapsamında, 13 şüpheli hakkında gözaltı kararı alındı.

ANET firması genel müdür vekili B.S., mekanik mühendisi O.E., taşeron bakım şirketi bakım ve otomasyon amiri S.Y., taşeron bakım şirketi sahibi S.T. ve R.T., bakım firması günlük otomasyon operasyonu sorumlusu S.K., mekanik bakım sorumluları O.K., Ö.E., K.K., bakım firması iş güvenliği uzmanı T.Ü.A., ANET iş güvenliği uzmanı M.A., bakım firması makine teknisyeni H.A. gözaltına alındı.

Hakkında gözaltı kararı bulunan makine teknisyeni A.A.’nın yurt dışında olduğu, Türkiye’ye dönüşünde ifadesinin alınacağı kaydedildi. Gözaltındaki 12 şüpheli, bugün sabah erken saatlerde adliyeye sevk edildi.

ÖN RAPORDAN DETAYLAR

İş güvenlik uzmanları, elektrik ve makine mühendisleri tarafından kazaya ilişkin hazırlanan bilirkişi ön raporu da açıklandı. Raporda, denetim ve bakım-onarımda kusurların bulunduğuna dikkat çekildi.

Kazanın, deformasyona uğrayan cıvataların kopmasından kaynaklandığı bilgisinin yer aldığı raporda, bakım sözleşmesinde yer almasına rağmen bağlama elemanlarının kontrolünün yapılmadığına dikkat çekildiği görüldü.

‘DEFORME OLDUKLARI TESPİT EDİLMİŞTİR’

Raporda, şu ifadeler yer aldı:

“Tesisin işletmeye alındığı tarihten bugüne kadar 7 yıl sürenin geçmiş olduğu anlaşılmıştır. 5 nolu teleferik direğinin flanş bağlantılarını sağlayan cıvataların koptuğu, sebebinin ise direk üzerindeki kabin taşıyıcı halat sisteminin üzerinden geçtiği makaralardaki nedeni anlaşılamayan deformasyonlardan dolayı makaranın metal aksamına sıkışması sonucu sistemin hareket yükünden dolayı meydana gelen kuvvetli çekme yüküne dayanamayıp direk üzerindeki flanşların bağlı olduğu cıvataların kopması sonucu direğin üst bölümünün çekme kuvveti sonucu kabinin alt kısmına çarparak çelik konstrüksiyonu koparttığı, dolayısıyla kabin içerisindeki insanların aşağıya düştüğü keşif esnasındaki incelemelerimizden anlaşılmıştır.

5 nolu direğin toplam 7 adet flanştan ve toplam 10 parça boru direkten oluştuğu, alttan üçayak yükseldiği, üstteki yedinci flanşta üçayağın birleşerek tek sütun olarak devam ettiği tespit edilmiştir. Flanş bağlantılarını oluşturan 22 mm, 8.8 BOLT marka cıvataların yerlere saçıldığı ve deforme oldukları tespit edilmiştir. Cıvatalardaki deformasyonun çekme-kesmeye bağlı deformasyon olduğu anlaşılmıştır.

Direği oluşturan parçaları birleştiren flanşlarda deformasyon görülmemiştir. Devrilmiş olan direk yanına gidildiğinde taşıyıcı-çekici halatları tutan makaralardan birisinin halatın etkisiyle deforme olduğu, halatın makaranın içerisine girdiği (sıyırdığı) tespit edilmiştir.”

‘CIVATALAR YÜKÜ KALDIRAMADI’

Olaya neden olan faktörlerin iki grupta incelendiği kaydedilen raporda, “Devrilmiş direğin çekici ya da taşıyıcı halatların makara içerisine sıkışması ile kesici anahtarın (emniyet sivici) görevini yapamaması sonucu halatın çekmeye bağlı olarak direğe moment uyguladığı ve direğin alttan ikinci katındaki flanşların cıvatalarının kopması ile birlikte direğin devrildiği tespit edilmiştir. Devrilmiş olan direğin devrilme aşamasında makaranın arasına halatın girmesiyle makaranın deforme olduğu, dolayısıyla halatın sıkışması ile değil cıvataların yükü taşıyamayıp kopması yüzünden direğin devrilmiş olduğu tespit edilmiştir” denildi.

‘TUTANAK VE KONTROL FORMLARI EKSİK’

2017 yılından itibaren tesise ait iş emri formlarının günlük tutulduğu, 2024 yılına ait ocak, şubat, mart aylarına ait iş emri form belgelerinde yapılan işlemler görüldüğü belirtilen raporda, “Ancak direklere ait cıvataların torkunda boşluk olup olmadığının kontrolü, cıvataların korozyona uğrayıp uğramadığının tespiti ve kontrolü, malzeme yorulmasının dikkate alınarak belli zaman aralıklarında cıvata, rondela, rulman vs. gibi makine elemanlarının değişimlerinin yapılmadığının tespit edildiği, tesiste bulunan dokuz adet 2 teleferik direklerinin üzerindeki traverslerde çalışan lastikli makara gruplarının hangi periyotlarda değiştirildiğine dair tutanak ve kontrol formlarının bulunmadığı görülmüştür” denildi.

‘MESLEKİ YETERLİLİK BELGELERİ YOK’

Bakım personelinden bazılarının mesleki yeterlilik belgelerinin bulunmadığının görüldüğü kaydedilen raporda, şu ifadeler de yer aldı:

“Anet A.Ş. ile Megatower A.Ş. ile yapılan tesisin bakım ve işletme sözleşmesi incelenmiş olup sözleşmede birçok bakım işi Megatower firmasına Anet A.Ş. tarafından yapılması için verilmiştir. Sözleşme içeriğinde maddeler halinde yapılacak işler listelenmiştir.

EKSİKLER, TESPİTLER SIRALANDI

Raporun sonuç bölümünde ise şöyle denildi:

“Yapılan incelemeler ve değerlendirmeler neticesinde; 5 numaralı teleferik direğinin devrildiği, direğin devrilmesiyle bir adet teleferik kabininin zarar gördüğü ve kabin alt platformunun çıktığı, devrilmiş olan direğin çekici ya da taşıyıcı halatların taşıyıcı makara içine sıkıştığı kesici emniyet sivicinin görevini yapamaması ile birlikte çekmeye bağlı olarak direğe moment uyguladığı ve direğin devrildiği, direk üzerindeki flanşlarda bulunan cıvataların üzerindeki yükü taşıyamayıp koptukları, cıvatalarda çekme-kesme kuvvetlerine bağlı deformasyon tespit edildiği, bağlama elemanlarının kontrolünün yapılmadığı, eski ve eksikliklerin tespit edildiği, sözleşmeye uyulmadığı görülmüştür.” 

MMO BAŞKANI ATMACA: EKSİK BİR ŞEYLER BIRAKILMIŞ

Antalya Makina Mühendisleri Odası Başkanı ve Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Atmaca, teleferik kazasına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Atmaca, “Mahsur kalan vatandaşlarımızın kurtarılmasından sonra artık teknik olarak daha fazla konuşma vakti. Bu tip kaldırma iletme ekipmanlarında eğer bakımlar zamanında ve olması gerektiği şekliyle yapılmışsa ve yılda bir kez yapılması gereken periyodik kontroller de yapılmışsa, kaza yaşanma olasılığı hemen hemen yok denebilecek düzeye kadar düşüyor. Böyle bir kaza olduysa o zaman bakım da yapılmışsa ya bakımda eksik bir şeyler bırakılmıştır veya periyodik kontrol sırasında bu eksikliklerin bırakıldığı tespit edilememiş anlamı taşıyor” dedi.

‘BAKIMDA NOKSANLIK OLMASAYDI, BU OLAY YAŞANMAYACAKTI’

Yanık kokusundan bahsedildiğine dikkat çeken Atmaca, “Bu bir sıkışma olasılığını gösteriyor. Metalin metale sürtünme olasılığını gösteriyor. Bu çelik halatlar üzerinde ilerleyen bir kabin. Hiçbir kabinin halattan çıkmadığını görüyoruz. Demek ki bir yerde bu makaralarda, makaraların üzerindeki kauçuk bir zemin var. Bunların yapısına bakmak lazım. Acaba bunlar duruyor mu? Çelik çeliğe sürtme gibi bir alevlenme, bir ısınma oldu mu? Yanık kokusu bunu gösteriyor. Bir sıkışma olmuşsa tabii ki halat gerilmiştir. Kesinlikle kesici tertibat kesmiştir. Ama o anda direğe binen yüksek ağır yük civataların kesilmesine ve tamamen kopmasına neden olabilir. Peki bu civatalar kopmalı mıydı? Bu civataların tahribatsız muayeneleri, olması gerektiği zaman yapıldı mı? Bilirkişiler bakım dosyalarını inceleyecek. Periyodik kontrolleri inceleyecek. Olay yerindeki bulguları birleştirecekler ve buna göre bir kanaate varacaklar. Ama gördüğümüz şu. Eğer bakımda herhangi bir noksanlık olmasaydı, kesinlikle bu olay yaşanmayacaktı” diye konuştu.

‘PERİYODİK BAKIMLAR PİYASANIN VİCDANINA TERK EDİLMEMELİ’

19 Şubat-4 Mart arasında teleferiğe yapılan bakımın yeterli olup olmadığını da değerlendiren Atmaca, şöyle konuştu:

“Her türlü makinenin bakımı için yeterli süreyi tanımak gerekiyor. Kaldı ki teleferik gibi bir tesisat mekanik ve elektrik aksamı çok yüksek olan sistemler. Bu sistemlerin bakımlarının çeşitli periyotları var ve nasıl yapılacağı, TSE 1709’da tanımlı. Aylık bakımlar var. Yakın zamanda ağır bakımı dediğimiz yıllık bakımı da yapılmış. Yıllık bakımda civataların, kaynakların dayanımlarına da bakmak gerekiyor. Acaba bir gevşeme var mı? Bir deformasyon var mı? Bunun dışında paslanma veya korozyon var mı? Çelik halatlar üzerinde herhangi bir deformasyon var mı? 

Bakın bunların bir gözle tespiti var, bir de tahribatsız malzeme muayenesi dediğimiz yöntem var. Bunu bakımcı firma yapamaz. Bunu üçüncü taraf muayene kuruluşu dediğimiz, bu konuda akredite bir şirketin yapması lazım. Hepsinden öte yıllık periyodik kontrol lazım. Bu bakımların gerçekten olması gerektiği gibi yapılıp yapılmadığını gösteren yıllık muayeneler. Bunların da kesinlikle kamusal bir denetim mekanizması içinde olmasını öneriyoruz. Piyasanın vicdanına terk edilmemeli.”

KAPIYA ‘GİRİLEMEZ’ ŞERİDİ ASILDI

Teleferik kazası sonrasında Tünektepe teleferik hattı girişine, emniyet ekipleri tarafından ‘Girilemez’ şeridi asıldı.

Teleferik kazasından haberdar olmayıp gelen turistlerin ise durumun anlatılmasından sonra döndükleri görüldü.

Rusya’dan tatil için Antalya’ya gelen Alexey Zhunda (35), “Denizi ve manzarayı izlemek için teleferiğe binmeye geldik. Teleferiğin bozulacağını beklemiyorduk, herhangi bir bildirim gelmedi ve biraz hayal kırıklığına uğradık. Şimdi gidip başka bir aktivite yapmayı düşünüyoruz” dedi.