Türk fotoğrafının değerli isimlerinden olan sanatkarın yapıtları Casa Botter’de: İyem’e bütüncül bakış

Küratörlüğünü Levent Çalıkoğlu’nun, asistan küratörlüğünü ise İrem Büşra Coşkun’un üstlendiği “Solo Botter: Nuri İyem” isimli stantta, yaşadığı coğrafyaya has bir öz arayışını üzerinde ağırlaştığı her temada çözümlemek üzere tuvalin karşısına geçen İyem’in fotoğrafları, “Portreler”, “Natürmort ve Soyut”, “Yüzler”, “Peyzaj”, “Anadolu ve Göç” ve “Sıradan Sevdalar” başlıkları altında bir ortaya geliyor. Fotoğraflarının yanı sıra ayrıyeten Casa Botter’in ikinci katında, Nuri İyem’in ferdî eşyaları da sergileniyor. İBB Kültür’ün ve İBB Miras’ın konut sahipliğinde düzenlenen stant, 29 Ağustos’a dek görülebilecek.

ISRAR VE TEKRAR

Nuri İyem’in 3 binden fazla yapıtının olduğu biliniyor. Küratör Levent Çalıkoğlu’na, “Küratöryel süreç nasıl işledi? Nasıl bir kategorilendirme, seçim yapıldı” diye soruyoruz. Çalıkoğlu da, Nuri İyem denince akla birinci, onun resmettiği Anadolu bayanlarının yüzü, ikonik gözleri, sözü ve çehresinin akla geldiğini fakat standın çıkış noktasının tek başına İyem’in bu değerli konusunu tekrarlamak olmadığını söylüyor. Çalıkoğlu, “Erken periyodundan başlayarak onun sanatını tekrar ettiği, geliştirdiği temalara odaklandık. İyem’in sanatını anlayabilmek için 1940’ların ikinci yarısında, Nasip Hanım’ın portrelerini yapmaktaki o ısrara ve tekrara bakmak gerekiyor. Gerçekten 90’lı yıllardan örnekler de var stantta. Zira o portrelerin pek çok teknik ve resimsel özelliği, aslına bakılırsa o yüzlerde de devam ediyor” diye konuşuyor.

SOYUT ÇALIŞMALAR

İyem’in aslında pek bilinmese de fazlaca soyut yapıtı var. Stantta bir kısım o yapıtlara ayrılmış. Çalıkoğlu, İyem’in, devrinin soyut sanata ait pek çok örneğiyle karşılaştırıldığında çok özgün ve bu alanda en yaratıcı işlere imza attığını belirtiyor. Çalıkoğlu ekliyor: “40’ların sonunda başlayan soyutlamaları, 50’lerde geometrik ve lirik, 60’larda ise tam manasıyla rengin ve dokunun araştırıldığı, yalnızca renk ve dokuyla oluşturulmuş soyutlara yanlışsız evriliyor. Bu alanı da açmak gerekiyordu, çünkü Nuri Bey, vaktinde kendi kelamlarıyla de soyuta ait bir dünyayı aralamak istediğini söylüyor.”

SANATÇI DURUŞU

Çalıkoğlu standa, Nuri İyem’in sanatındaki bütün temalara odaklanan bir retrospektif bir kurgu içerisinde oluşturulmuş, onun kelamlarının de yer aldığı bir araştırma standı gözüyle bakılabileceğini söylüyor. İyem’in yapıtlarının lisanı, hususları, imgeleriyle insanların yakın hissettiği fotoğraflar olduğunu, bunu sanatçı olarak elde etmenin sıkıntı olduğunu belirten Çalıkoğlu, “Yıllara yayılan, farklı nesilleri etkileme gücü ve yeteneği olan çok az sanatçı olabiliyor sanat tarihimizde. Nuri Bey bunun çok ayrıcalıklı ve öncü isimlerinden birisi. İyem, İstanbul odaklı sanat tarihimizin içinde durup, etraftaki toplumsal kültürel politik dünyanın içinde olup kendine has bir alan aralaması açısından da farklı bir isim. Bugün bu kolay görünüyor lakin değil. Sanatın, görünürlük alanlarının hegemonik bir biçimde, kimi kurumlar ve bireyler tarafından sahiplenildiği bir vakit diliminde, bunu sürdürebilmek, gerisinde durmak, sanat üreterek yaşamak gerçekten kolay değil. Buradaki inat, ısrar ve gayreti çok değerli. Bugün pek çok sanatkara da, ‘sanatçı duruşu’ konusunda tesir ettiğini görüyoruz” sözlerini kullanıyor.