Türkiye, Somali-Etiyopya sıkıntısını çözebilecek mi?

Türkiye’nin tahlil için arabuluculuk rolüne soyunduğu Somali-Etiyopya ortasındaki tansiyon sürüyor. Uzmanlar, sorunun basitçe çözümlenmeyeceğine işaret ediyor. Türkiye, Etiyopya ile Somali ortasında sıcak çatışmaya dönme mümkünlüğü bulunan sorunun tahlilinde devreye girmiş ve Etiyopya’nın da resmi talebi üzerine “Ankara Süreci” ismiyle arabuluculuk çalışmaları başlattı. Birinci tıp görüşmeleri 1 Temmuz’da gerçekleştirildi. İkinci cinsten ise sonuç alınamadı lakin taraflar görüşmelerde ilerleme sağlandığını kaydetti. Üçüncü tıp görüşmeleri için ise 17 Eylül tarihinin işaret edilmesine rağmen görüşme yapılmadı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Tarafları aşikâr bir noktaya yaklaştırdığımızı düşünüyoruz. Önderler ve bakanlar seviyesinde şu anda devam ettirdiğimiz görüşmeler var. Ben umutluyum” dedi. Fidan, Ankara Süreci’nin üçüncü tıp görüşmeleri kapsamında “tarafları Ankara’ya getirip tartıştırmaktan daha çok, Türkiye’nin teğe bir bağlantı kurarak tarafların durumlarını yakınlaştırmayı ve sonunda tarafları görüştürerek mutabakata varmayı amaçladığını” kaydetti. 

MOGADİŞU İLE İŞBİRLİĞİ

İki Doğu Afrika ülkesi ortasındaki sorun, Etiyopya’nın 1 Ocak 2024’te, Somali’den 1991’de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile denize ulaşım ve liman kullanımını içeren 50 yıllık bir muahede imzalaması ile başladı. Etiyopya, Somaliland’i tanımanın sinyallerini verdi. Taraflar birbirine karşı askeri güç kullanabileceğini açıklamaktan çekinmedi. Öte yandan Türkiye 8 Şubat’ta Somali ile Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Mutabakatı imzaladı. Buna nazaran Türkiye, Somali karasularını 10 yıl boyunca koruyacak ve deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunacak. Ayrıyeten 2012’de imzalanan Askeri Eğitim ve İşbirliği Muahedesi kapsamında Türkiye, Somali silahlı kuvvetlerine teknik dayanak ve eğitim veriyor ve Mogadişu’da TÜRKSOM olarak bilinen geniş bir askeri üsse sahip. Bu da mümkün bir çatışmanın Türkiye’yi yakından ilgilendirdiği manasına geliyor. 

‘TARİH KOLAY OLMADIĞINI GÖSTERİYOR’

Ankara’nın Somali-Etiyopya sorunu için yürüttüğü arabuluculuk çalışmalarını ve iki ülke ortasındaki uyuşmazlığın detaylarını Cumhuriyet’e pahalandıran Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Alakalar Bölümü’nde Afrika üzerine çalışmalar yürüten Doç. Dr. Öğretim Üyesi Volkan İpek, siyasi olarak Somali’nin, ekonomik olarak ise Etiyopya’nın Türkiye’nin Afrika kıtasındaki ülkelerle olan dış siyasetini belirlemesinde model pozisyonda olduğunu belirtti. Somali ve Etiyopya’nın, Batı dünyasının ‘uzak durmayı’ tercih ettiği ve ‘kınadığı’ ülkeler olduğunu söyleyen İpek, bunun Somali özelindeki nedeninin “klanlar ortası çatışmaların” bir türlü bitmemesi, radikal İslamcı Eş Şebab terör örgütünün hala süren aktifliği ve Aden Körfezi’ndeki korsanlık aksiyonlarının tekrar başlaması olduğunu kaydetti. İpek, “Postkolonyal (Sömürge sonrası) Afrika tarihi gösteriyor ki bırakın Somali’yi ve Etiyopya’yı, Afrika’da rastgele iki ya da daha fazla ülke ortasında çıkan çatışmalar kolay kolay çözümlenmiyor. İki ülkenin ortasında en küçük bir çatışma dahi basitçe çözümlenemez. 2021’de tekrar Etiyopya ve Sudan ortasında arabulucu olmayı kabul eden, 2023’te de Libya ile birlikte, Sudan’daki iç savaşın tarafları Süratli Takviye Kuvvetleri ve Sudan silahlı güçleri ortasında arabuluculuk yapan Türkiye’nin, Afrika’da arabuluculuk konusunda başarılı olamadığı tek olay, 2010’daki Botsvana ve Namibya ortasındaki hudut çatışmasıydı. Aslında orada da hiçbir evre kaydedilemedi” dedi. 

‘SOMALİLAND TESİRLİ OLAMAZ’

Somaliland’in bağımsızlığını tanımayan Somali hükümetinin, Somaliland’i tanımayla kışkırttığı için Etiyopya ile savaşa hazır olduğunu açıkladığını anımsatan İpek, Ankara-Mogadişu ortasında imzalanan savunma ve ekonomik işbirliği muahedesine ait “2010-2014 ortasında son derece yaygın olan deniz korsancılığında tekrar bir kıpırdanma görülüyor ve Yemen’deki Husilerin etraftaki gemilere ziyan verdiği de görülüyor. El Şebab şu anda resmi olarak Somali’de aşikâr toprakları yönetiyor. Memleketler arası tanınırlığı olmayan Somaliland ile Etiyopya’nın muahedesinin zati memleketler arası hukuk açısından bir geçerliliği yok, olsa bile Etiyopya’nın Aden Körfezi’ne erişmesi Türkiye’nin Somali ile deniz üzerinden olan siyasi ve ekonomik alakalarına ziyan vermeyecektir. Yalnızca şayet Somali nitekim Etiyopya’ya savaş ilan ederse o vakit fevkalâde durumda tüm mutabakatlar askıya alınabilir” sözlerini kullandı.