Türkiye-Suriye olağanlaşma sürecine ABD nasıl bakıyor?

BBC

ABD, Türkiye ile Suriye ortasında yine canlanan olağanlaşma sürecine aralıklı olduğunu saklamıyor. ABD’nin iki ülke ortasındaki olağanlaşmanın siyasi sonuçları kadar askeri boyutlarını ele aldığı, bilhassa Kuzey Suriye’de mümkün bir Türkiye-Suriye-Rusya askeri iş birliğinin bölgedeki Amerikan askeri varlığını nasıl etkileyebileceğini öngörmeye odaklandığı kaydediliyor.

ABD, 2023 yılında de Türkiye ile Suriye ortasında Rusya’nın arabuluculuğunda gerçekleştirilen görüşmelere uzaklıklı olduğunu bildirmişti. Ankara’ya bu mevzudaki telaşlarını ileten Washington, konumunu kamuoyuna yaptığı açıklamalarla da kayda geçirmişti.

Haziran ayından itibaren tekrar canlanan Türkiye-Suriye olağanlaşma sürecine ait olarak da korkularını lisana getiren Washington, en son Ankara Büyükelçisi Jeff Flake aracılığıyla görüşünü iletti.

14 Ağustos’ta Ankara’da Türk gazetecileriyle bir ortaya gelen Flake, mevzuyla ilgili bir soru üzerine, “ABD, Suriye ile münasebetlerini normalleştirmeyecek” dedi.

Suriye’deki durumda bir ilerleme olmamasından ötürü çabucak herkesin hayal kırıklığı yaşadığını kaydeden Flake, Washington’un Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararına bağlılığını yineledi ve açıklamasının sonunda bir defa daha ABD’nin Suriye ile normalleşmeyeceğini vurguladı.

2015 sonunda kabul edilen BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararı, Suriye’de muhalefet ve iktidarın ülkede kapsayıcı bir hükümet kurmalarını ve ülkeyi BM nezaretinde adil bir seçime götürmelerini öngörüyordu.

Getty Images Flake, 14 Ağustos’ta Türk basınıyla bir ortaya geldi

ABD, Türkiye ve başka ilgili bölgesel aktörlerden Suriye ile ikili olağanlaşma adımları atmak yerine 2254 sayılı kararın uygulanması için baskıda ve teşebbüste bulunmalarını beklediğini vurguluyor.

Askeri durum da kaygı kaynağı

ABD’nin Türkiye-Suriye olağanlaşma sürecine ait siyasi ve askeri açıdan kıymetli dertleri bulunuyor.

Kuzey Suriye’de omurgasını Halk Savunma Birlikleri’nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile yakın askeri ve teknik işbirliği içinde olan ve yaklaşık bin asker bulunduran ABD açısından birinci soru, Türkiye-Suriye normalleşmesinin güvenlik alanında ne üzere sonuçlar doğuracağı.

Türkiye ve Suriye’den son devirde yapılan açıklamalar, Ankara’nın terör örgütü olarak tanımladığı YPG’nin Suriye’nin toprak bütünlüğü ve egemenliğine tehdit oluşturduğuna işaret ediyor ve mümkün bir olağanlaşma sürecinde bu mevzuda iki ülkenin işbirliği yapabileceği değerlendirmelerine neden oluyor.

Getty Images

Ankara, Şam ile gerçekleştirilecek olağanlaşmanın en öncelikli başlığının güvenlik olacağını vurguluyor.

Suriye’den Türk sonlarına dönük tehdidin büsbütün ortadan kalkması Ankara açısından öncelikli maksat.

Rusya ve İran’ın tesiri artacak kaygısı

ABD’nin değerli telaşlarından biri de Ankara-Şam yakınlaşmasının Rusya’nın arabuluculuğunda ve İran’ın da iştirakiyle sürüyor olması ve iki komşu ülkenin normalleşmesinden bu ülkelerin avantajlı çıkacağı değerlendirmesi.

Rusya ve İran, 2015’ten bu yana Suriye’ye değerli askeri ve ekonomik dayanak verdiler ve iç savaşta yıkılmamasını sağladılar. Bunun karşılığında her iki ülke de Suriye topraklarında önemli askeri varlık barındırma hakkını elde etti.

Suriye, bilhassa Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki kıymetli üssü haline geldi. Ülkede iki kıymetli askeri üssü olan Rusya, en son Kobani’de Suriye ile ortak bir üs daha kurdu. Bu adımın akabinde ABD’nin bu bölgeye yakın askerlerini daha iç kısımlara yerleştirdiği sav edildi.

Türkiye’nin hudutlarının çabucak karşısında oluşturulan Rusya-Suriye ortak üssünden rahatsızlık duymadığı Milli Savunma Bakanlığı (MSB) kaynaklarının yaptığı açıklamayla ortaya çıktı.

Türk basınına konuşan MSB kaynakları, “Barış Pınarı Harekatı sonrasında ABD ve Rusya ile iki mutabakat imzalamıştık. Bu mutabakatlar kapsamında; terörist ögelerin muhakkak bir bölgeye çekilmesiyle ilgili önlem alınması yer alıyordu. Biz o günden bugüne kadar bu kapsamda yapılacak her türlü çalışmayı olumlu olarak değerlendiriyoruz” tabirlerini kullandılar.

Aynı kaynaklar, “Orada da Ruslar ile rejimin bir faaliyeti olduğu açık ve bizim tespitlerimizde de bu var. Bu çalışmayı terör örgütü PKK/SDG/PYD-YPG varlığının o bölgede zayıflaması olarak kıymetlendiriyoruz ve yakinen de gelişmeleri takip ediyoruz” görüşünü ilettiler.

İran’ın da bölgede kıymetli sayıda milis güçleri bulunuyor.

Suriye iç savaşı sırasında Şam idaresinin devrilmemesinde kıymetli rol oynayan İran kontaklı bu güçlerin, Türkiye-Suriye normalleşmesinden hem askeri hem siyasi olarak yararlanabileceği ve varlıklarını pekiştirebilecekleri öngörülüyor.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani 19 Ağustos’ta düzenlediği basın toplantısında, mevzuyla ilgili bir soru üzerine, “Böyle bir yaklaşımı ciddiyetle destekliyoruz. Her ikisi de İran’ın ortakları olan bölgenin kıymetli ülkeleri Türkiye ve Suriye, süratli bir formda mevcut meseleleri çözmeli, ilişikleri olağan şartlara geri getirilmeli. Biz de bu konuda yeni adımları destekliyoruz” dedi.

Normalleşme süreci ne basamakta?

BBC (Soldan sağa) Eski İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdollahian, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ve Eski Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriye bahisli 4’lü dışişleri bakanları toplantısı için 10 Mayıs 2023’te Moskova’da bir ortaya gelmişti

Türkiye ile Suriye ortasındaki olağanlaşma süreci, 2023’te yapılan bakanlar seviyesindeki görüşmelerin akabinde tıkanmıştı.

Süreç, Rusya’nın bu yılın Haziran ayında Şam nezdinde yaptığı teşebbüslerin akabinde canlanma işaretleri gösterdi.

Bunun en kıymetli işareti, Şam idaresinin Türkiye ile ön şartsız görüşebileceğine ait verdiği ileti oldu.

2023 sürecinde olduğu üzere bundan sonraki kademede yeniden dışişleri ve savunma bakanları ile istihbarat yetkililerinin iştirakiyle bir üst evreye geçilmesi öngörülüyor.

Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler de Ağustos ayında yaptığı bir açıklamada Türkiye ve Suriye ortasında bakan düzeyinde temasların olabileceğini kaydetti.

Siyasi görüşmelerde sonuç alınması durumunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın Rusya ya da öbür bir üçüncü ülkede bir ortaya gelmeleri mümkünlüğü bulunuyor.