Türkiye’nin anıt ağaçları; Tunç Çağı’ndan beri ayakta duranı da var, uzunluğu 55 metreyi bulanı da

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın, tescili yapılan anıt ağaçların tanıtımı ve korunması maksadıyla başlatılan proje kapsamında kurulan internet sitesine nazaran, Türkiye’nin en yaşlı ağacı 4 bin 119 yaşındaki Zonguldak’taki porsuk ağacı. Tunç Çağı’ndan beri yaşayan porsuk ağacının, ziyan görmediği sürece 4 bin yıl daha yaşayabileceği kaydedildi. En uzun ağaç Gümüşhane’deki 55 metrelik göknar, en geniş gövde çaplısı ise Kastamonu’daki 880 santimetrelik doğu çınarı oldu.

Binlerce yıllık yaşa sahip, kanunla muhafaza altındaki anıt ağaçların tanıtımı ve korunması gayesiyle başlatılan proje kapsamında kurulan anitagaclar.gov.tr internet sitesinde, Türkiye genelindeki tescilli 10 bini aşkın anıt ağaçtan 883’üne yer verildi. Sitede vilayet, ilçe, yaşı, uzunluğu, gövde ve zirve çapı dataları bulunan asırlık ağaçların, tarihi hikayeleri de anlatılıyor.

KORUMA ALTINDALAR

Geçmişle günümüz, günümüzle gelecek ortasında köprü kurabilecek uzunlukta ömre sahip olduğuna dikkat çekilen anıt ağaçların, yöre tarihinde, mistik kültüründe ve folklorunda özel yeri bulunduğu da anlatılıyor. Korunan Alanların Tespit Tescil ve Onayına Ait Yol ve Temellere Dair Yönetmelik kararlarına nazaran tabiat varlığı olarak sınıflandırılan anıt ağaçların, sahip olduğu özellikler nedeniyle her türlü tedbir alınarak mutlak surette korunması ve doğal miras olarak gelecek jenerasyonlara bırakılması gerektiği vurgulanıyor.

‘SAYGI DUYULAN DOĞAL ESERLER’

Görkemli görünüşleri, kendilerine bahşedilen uzun ömürden ötürü geçmişi geleceğe bağlayan, bedeli tartışılmaz zenginlikler olduğu kaydedilen anıt ağaçların korunmasının hem genç beyinlerde soya bağlılık hislerini geliştirdiği hem de tabiat sevgisi ve etraf şuurunun kökleşmesine aracı olduğu tabir edildi.

66 AĞAÇ ÇEŞİDİ VAR

Proje kapsamında, Anadolu’nun dört bir köşesinden binlerce yıllık tarihe tanıklık etmiş 66 ağaç çeşidi bulunuyor. Sedir, kestane, doğu çınarı, zeytin, andız, Toros sediri, ceviz, sakız ağacı, yalancı hurma, menengiç, mamut, çam, meşe, çitlembik, porsuk, kavak, fıstık, gürgen, servi, ahlat, palmiye, kayın ve ıhlamur ağaçlarının çok sayıda tipi var.

EN YAŞLISI ZONGULDAK’TA

Zonguldak’ın Alaplı ilçesinde, 2024 yılı prestijiyle yaşı 4 bin 119 olarak hesaplanan porsuk ağacı, Türkiye’nin en yaşlı ağacı olarak biliniyor. Zirve çapı 9,5 metre, gövde çapı 245 santimetre, uzunluğu 23 metre olan porsuk ağacı, Tunç Çağı’na tarihleniyor. Anadolu’nun bilinen en yaşlı ağacı, dünyanın da en yaşlı beş ağacı ortasına giren porsuk ağacının tarihlendirilmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi’nde yapılan yıllık halkaların laboratuvarda incelenmesiyle yapıldı. İncelemelerde ağacın sağlıklı olduğu, beşerler tarafından ziyan verilmediği sürece en az 4 bin yıl daha yaşayabileceği kaydedildi.

2 BİN YAŞI DEVİRDİLER

Listede, 2 bin yaşını deviren dört ağaç bulunuyor. Antalya’nın Kumluca ilçesinde 25 metre uzunluk ve 262 santimetre gövde çapına sahip 2 bin 331 yaşındaki sedir ambar katranı, Türkiye’nin en yaşlı ikinci ağacı. Kahramanmaraş Onikişubat ilçesinde 2 bin 284 yaşındaki doğu çınarı, Türkiye’nin en yaşlı üçüncü ağacı. Konya Taşkent’teki 2001 yaşındaki kokulu ardıç ve Hatay Samandağ’da 2001 yaşındaki doğu çınarı da Türkiye’nin en yaşlı ağaçları ortasında yer alıyor.

EN YÜKSEĞİ 55 METRE

Türkiye’deki anıt ağaçların en yükseği, Gümüşhane Torul ilçesindeki 405 yaşındaki Göknar ağacı. Göknar ağacının uzunluğu 55 metre olarak hesaplandı. Adıyaman Merkez ve Gölbaşı’ndaki 430 ve 555 yaşlarındaki doğu çınarları, Amasya Merkez’de 535 yaşındaki doğu çınarı ve Kütahya Simav’da 905 yaşındaki doğu çınarı da 40 metre yüksekliğe sahip.

GÖVDE ÇAPI 8,8 METRE

En geniş gövdeye ise Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde 805 yaşındaki, 880 santimetre gövde çaplı doğu çınarı sahip. 860 santim gövde çapıyla Adıyaman Gölbaşı’nda 430 yaşındaki doğu çınarı ikinci sırada. Kahramanmaraş Onikişubat’ta 2 bin 284 yaşındaki doğu çınarı 760 santim gövde çapıyla üçüncü. Hatay Samandağ’da 2005 yaşındaki doğu çınarı 750 santim ile dördüncü. Aksaray Merkez’deki 505 yaşındaki kasnak meşesi 608 santim ile beşinci.

1000 YAŞINI DEVİRENLER

Listede 1000 yaşını deviren 22 ağaç bulunuyor. Anıt ağaçların bulundukları vilayet, çeşitleri ve yaşları şöyle;

Adıyaman merkezde doğu çınarı 1096, Ankara Nallıhan’da kokulu ardıç 1087, Antalya Elmalı’da kokulu ardıç 1705, Korkuteli’nde doğu çınarı 1005, İbradı’da kestane 1005, Burdur Ağlasun’da doğu çınarı 1205, Altınyayla’da sedir 1205, Düzce Cumayeri’nde doğu çınarı 1105, Elazığ Palu’da doğu çınarı 1151, Hatay Merkez’de zeytin 1355, Isparta Yalvaç’ta kokulu ardıç 1105, İstanbul Sarıyer’de Londra çınarı 1385, Konya Güneysınır’da kokulu ardıç 1005, Kütahya Merkez’de saplı meşe 1150, Manisa Kırkağaç’ta zeytin 1655, Mersin Mut’ta zeytin 1304, Mezitli’de zeytin 1004, Muğla Yatağan’da 1005 ve 1505 yaşında iki zeytin, Sakarya Taraklı’da doğu çınarı 1085, Akyazı’da doğu çınarı 1065, Şanlıurfa Akçakale’de zeytin 1330.