Uygar Kanunu’nun 98’inci yıl dönümü: ‘Laik hukukun ve hukuk birliğinin simgesi’

Türkiye’de çağdaş ve laik hukuk tertibinin kilometre taşlarından Uygar Kanun’un kabul edilişinin üzerinden tam 98 yıl geçti. Uygar Kanun’un kabul edilmesiyle Türk bayanı erkekler üzere eşit yurttaş oldu.

İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği Koordinatörü avukat Nazan Moroğlu, konuya ait yaptığı açıklamada, “Medeni Kanun tıpkı vakitte bir bayan ihtilalidir. Uygar Kanunumuzun kazandırdığı en kıymetli yeniliklerden biri bayan erkek eşitliğini getirmiş olmasıdır. Kanunun 8. hususunda “Her şahıs, uygar haklardan istifade eder. Binaenaleyh kanun dairesinde haklara ve borçlara ehil olmakta herkes müsavidir” denilerek uygar haklara sahip olma konusunda eşitlik açık bir halde vurgulanmıştır” sözlerini kullandı.

Moroğlu, açıklamasında şöyle devam etti:

“1926 tarihli ihtilal ömürüz Uygar Kanun ile -tek eşlilik; –resmî nikâh mecburiliği, “evlenme kağıdı (aile cüzdanı) ibraz edilmeden, dini merasim yapılmasının yasak olduğu; –erkeğin “boş ol” demesi ile değil, mahkeme kararı ile boşanma; –evlenme yaşı; –çocuğun dini eğitimini belirleme hakkının ana ve babaya ilişkin olduğu; ana ve babanın bu bahisteki haklarını sınırlayacak her türlü mukavelenin geçersiz olduğu;  –kız ve erkek çocukların mirasta eşit hisse hakkı sahibi oldukları” kabul edilmiştir. İhtilal Ömürüz Uygar Kanun, laik hukukun ve hukuk birliğinin simgesidir.”

Ardından maddedeki değişen unsurlar hakkında da anımsatmalarda bulunan Moroğlu ‘kadının soyadı’ sürecindeki değişimleri, “Örneğin, 1992 yılında “evli bayanın çalışabilmesini kocanın isteğine bağlayan madde” Anayasa Mahkemesine götürülmüş ve Anayasa Mahkemesince eşitlik prensibine muhalif olduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir.

1997 yılında “Kadının Soyadı” hususunda değişiklik yapıldı, “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır” hükmüne, “ancak evlendirme memuruna yahut daha sonra nüfus yönetimine yapacağı yazılı müracaatla kocasının soyadı önünde evvelki soyadını da kullanabilir” cümlesi eklendi. Herkesin mutlak kişilik hakkı olan “soyadı” konusunda bu yeni düzenleme ile evlenen bayanın soyadı için tam eşitlik sağlanmamış olsa da, eşitlik yolunda bir adım atıldı ve bayanlara kocanın soyadı önünde evlilik öncesi soyadını da birlikte taşıma hakkı tanındı” sözleri ile aktardı.

AKP iktidarı ile yasanın değişim süreçlerine de değinen avukat Moroğlu, eleştirilerde bulunarak, “Medeni Kanunla kazanılmış haklardan geri adımlar… Son yıllarda iktidarın, bayanı yalnızca anne rolü ile sınırlayan, bayanı BİREY olarak görmeyen ve Uygar Kanundaki evlilik yaşı ve resmi nikah üzere bayan haklarının garantisi olan kuralları yok sayan anlayışı, kazanımlardan geri gidişe yol açmıştır” dedi.

Sözlerine devam eden Moroğlu, “Medeni Kanunun yok sayılmasına yol açan telaffuzlara ve TBMM’de 2016 yılında kurulan “Aile Bütünlüğünü Olumsuz Etkileyen Ögelerin Belirlenmesi Meclis Araştırması Komisyonu” Raporunda olduğu üzere maddelerde yapılması önerilen ve maddede yapılan  değişikliklere şahit oluyoruz.

2017 yılında Nüfus Hizmetleri Kanununda yapılan değişiklikle Uygar Kanunun laik niteliği, hukuk birliğini sağlama fonksiyonu kaldırıldı. Nüfus Hizmetleri Kanununda 19 Ekim 2017 tarihinde “sözde.. vatandaşların evlenme süreçlerini kolaylaştırmak, daha kolay ve seri bir formda hizmet almalarını sağlamak” gerekçesiyle değişiklik yapıldığı açıklandı. Vilayet ve ilçe müftülerine de evlendirme memurluğu yetkisi verildi. Evlendirme memuru sıfatıyla yalnızca Müslüman yurttaşlar için yasal düzenleme yapıldı. Müftülükler din işleriyle vazifeli makamlardır. Halbuki, Uygar Kanunumuz bireylerin din ve inançları ne olursa olsun tüm yurttaşlara uygulanan bir kanundur” dedi.

Son olarak Diyarbakır’da kaybolduktan 21 gün sonra vahşice öldürülmüş halde bulunan Narin Güran‘ı da anan Moroğlu, “Devrim ömürüz Uygar Kanunla kazanılmış haklarımıza sahip çıkmak için, laiklik için, eşitlik ve demokrasi için… Narin’ler yaşasın diye çabaya devam…” kelamlarını kaydetti.