Yapay zeka insanların komplo teorilerine olan inancını azaltabilir

Önceki yıllardan bu yana yapay zeka epeyce gelişti. Sohbet botlarının da bu kapsamda geliştiğini söylemek mümkün. Pekala yapay zeka takviyeli bu sohbet botları, insanların kanıksadıkları yanlış bilgilere olan inancı azaltabilir mi? Yeni araştırmaya nazaran bu mümkün. Yapay zeka sohbet botları insanlara eğitimden, sıhhate, günlük hayattan, yabanî yaşama kadar binlerce başlıkta yardımcı oluyor. Bu bağlamda, yanlış bilgilere inanma eğilimi olan bireylerde yapay zeka bunu bilakis çevirebilir.

YAPAY ZEKA KOMPLO TEORİLERİNE İNANANLARIN SAYISINI AZALTABİLİR

Dünya’nın düz olduğunu savunanlardan, Ay’a asla gidilmedi diyenlere, illuminati’ye atfedilen pek çok teori, ve dahası. Komplo teorilerini üretenler ve bunlara inanların sayısı hiç azımsanacak üzere değil.

İngiltere’deki Kent Üniversitesinde toplumsal psikoloji profesörü olan Karen Douglas, tüm komplo teorilerinin muhakkak başlı ögelere sahip olması gerektiğini söylüyor: İki yahut daha fazla kişi ortasındaki bir komplo, kapalı bir aksiyon ve bir emel. Fakat başarılı olanların çoklukla ekstra bir şeyleri daha oluyor.

Live Science’ın açıklamalarına yer verdiği Douglas, “Komplo teorileri, insanların inanmak istediklerini doğruladıklarında daha başarılı olma mümkünlüğü yüksektir. Ayrıyeten, ilginç/heyecan verici olduklarında ve ‘büyük’ bir olay için ‘büyük’ bir açıklama sunduklarında başarılı olma olasılıkları da yüksektir” diyor.

Bazı komplo teorileri zararsız olsa da kimileri var ki pek çok bahiste hem bireylere, hem toplumlara hem de devletlere ziyan veribilyor. Araştırmacıların yeni keşfine nazaran uydurma komplo teorileriyle uğraşta bir araç kullanılabilir: AI sohbet botları. 

MIT Sloan ve Cornell Üniversitesinden araştırmacılar, büyük lisan modeli (LLM) ile bir komplo teorisi hakkında sohbet etmenin, inançlarının kimlikleri için değerli olduğunu sav eden iştirakçiler ortasında bile, buna olan inancını yaklaşık yüzde 20 oranında azalttığını buldular. Araştırma 12 Eylül’de Science mecmuasında yayınlandı.

Yapay zekanın toplum üzerindeki tesirlerini inceleyen Teknoloji Psikolojisi Enstitüsü’ne bağlı doktora sonrası araştırmacı Yunhao (Jerry) Zhang, bulguların, bu cins temelsiz teorileri benimseyen beşerlerle nasıl etkileşim kuracağımız ve onları nasıl eğiteceğimiz konusunda değerli bir adım olabileceğini söylüyor.

“Büyük lisan modellerinin yardımıyla bunu başarabileceğimizi gösteriyorlar, bunu çözebileceğimizi söyleyemem ancak en azından bu sorunu hafifletebiliriz,” diyor. “Toplumu daha uygun hale getirmenin bir yolunu gösteriyor.”  

Komplo teorisyenlerinin fikirlerini değiştirdiği çok az ispat olmasına karşın, yapay zeka robotları bu durumu biraz da olsa değiştiriyor. Komplo teorisyenleri ve onlara inanlar teorilerin farklı kısımlarına tutunuyor ve fikirlerini değiştirme konusunda hayli katı oluyorlar. Hatta birden fazla fikrini değiştirmiyor bile.

İşte tam bu noktada yapay zeka modelleri devreye giriyor. Araştırma vazifelisi ve çalışmanın baş müellifi olan Thomas Costello:

“Farklı mevzularda bir ton bilgiye erişimleri var ve internette eğitim almış durumdalar. Bu sayede, insanların inandığı muhakkak komplo teorilerine nazaran gerçekçi karşı argümanlar hazırlama yeteneğine sahipler.”  

Öte yandan araştırmayı gerçekleştiren grup yapay zeka modellerinin halüsinasyon olarak da bilinen kimi bilgileri uydurma eğilimini de göz önüne alarak yapay zekanın oluşturduğu 128 argümanın doğruluğunu kıymetlendirmek üzere profesyonel denetimciler kullandılar. Bunlardan yüzde 99,2’sinin yanlışsız olduğu, yüzde 0,8’inin ise aldatıcı olduğu bulundu. Bilgilerin ise hiçbiri büsbütün yanlış değildi.

2 bin 190 iştirakçi GPT-4 Turbo modeliyle metin konuşmalarına katıldı.

Katılımcılardan, inandırıcı buldukları bir komplo teorisini, neden ikna edici bulduklarını ve bunu desteklediğini düşündükleri rastgele bir ispat hakkında detaylar paylaşmaları istendi. Bu cevaplar, araştırmacıların mümkün olduğunca ikna edici olmasını istediği sohbet robotundan gelen karşılıkları şahsileştirmek için kullanıldı.

Katılımcılardan kompo teorilerinin hakikat olduğundan ne kadar emin olduklarının 0’dan 100’e kadar puanlamaları ve teorinin dünyayı anlamaları için ne kadar değerli olduğunu derecelendirmeleri istendi.  

Her görüşmeden sonra iştirakçilere derecelendirdikleri sorular soruldu. Araştırmacılar deneyden 10 gün sonra ve akabinde iki ay sonra tüm iştirakçilerle görüşme yaptı. İştirakçilere yapay zeka botuyla yapılan görüşmeden sonra görüşlerinin değişip değişmediği soruldu. İştirakçiler seçtikleri komplo teorisine olan inançlarında ortalama yüzde 20’lik bir azalma olduğunu bildirdiler; bu da botla konuşmanın kimi insanların fikirlerini temelden değiştirdiğini gösteriyor.

Projede çalışan Cornell Üniversitesi doçenti Gordon Pennycook, araştırmanın, insanların sağlam ispatlara ne kadar açık olduklarına dair evvelce edinilmiş fikirlerini altüst ettiğini, sadece komplo teorilerini değil, birebir vakitte kaliteli bilgiye dayanmayan öbür inançları da çürüttüğünü söylüyor.

“İnsanlar ispatlara karşı dikkate bedel bir biçimde hassastı. Ve bu sahiden değerli,” diyor. “Kanıt değerlidir.”